Giriş
AQTİ mütəxəssisləri tərəfindən Zümrüdü göyrüş qızılböcəyinin risk təhlili həyata keçirilib
10 Sentyabr 2021 16:30
Zümrüdü göyrüş qızılböcəyinin (Agrilus planipennis (Fairmaire, 1888)) yayılmasına nəzarət və ona qarşı effektiv mübarizə tədbirləri aparmaq məqsədilə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) mütəxəssisləri tərəfindən risk təhlili həyata keçirilib. Risk təhlilində ölkədaxili və beynəlxalq ticarətin karantin qaydalarına uyğun olaraq, göyrüş ağaclarının, onların budaqlarının və oduncağının sirayətlənmiş ərazilərdən digər ərazilərə daşınmasını məhdudlaşdırmaq, ağacın ölçüsündən və əvvəlki zədələnmə dərəcəsindən asılı olaraq sirayətlənmiş və kəsilmiş budaqlara uyğun insektisidlər vurularaq zərərvericinin məhv edilməsi kimi fitosanitar tədbirlərin və onların kəsilmiş ağaclarda sağ qalma ehtimalının qiymətləndirilməsi istiqamətində nəticələr təhlil edilib.
Zümrüdü göyrüş qızılböcəyi 2002-ci ildə Miçiqanın cənub-şərqində aşkar edilib. Daha sonra A. planipennis Asiya ölkələrindən Şimal-Şərqi Çin, Yaponiya, Koreya Respublikası, Monqolustan, Rusiya (2003), Tayvanda, Şimali Amerika ölkələrindən Kanada, ABŞ-da (Miçiqan: Livinqstan, Makomb, Oklend, Monro, Vaştenou və Ueyn əyalətləri; Merilend: Prins Corc əyaləti; Ohayo: Lukas əyaləti; Virciniya: Feyrfeks əyaləti), Avropa ölkələrindən Belarusiya, Estoniya, Belçika, Litva, Niderland, Sloveniya, İsveç, Ukraynada aşkarlanıb.
Agrilus planipennis zərərvericisinin Azərbaycanda aşkarlanması ilə bağlı heç bir məlumat qeydə alınmayıb. Bu zərərverici əsasən Amerika göyrüşü, Çin göyrüşü, Yapon göyrüşü, Enliyarpaq göyrüş, Qara göyrüş, Məxməri göyrüş və sair bitkilərə zərər vurur. Bu zərərverinin sürfələri təxminən bir həftə ərzində yumurtadan çıxırlar. Sürfələr birinci inkişaf mərhələsində ağacın qabığından keçərək kambi qatına yol açır və iyunun ortalarından oktyabrın ortalarına kimi həmin qatla qidalanırlar. Bu zaman sürfələr oduncağın üst qatında xəritəşəkilli lağım atırlar (26-32 mm). Bu lağımlar sürfələr inkişaf etdikcə genişlənir və açıq qəhvəyi taxta kəpəyi və ifrazatla dolur. Yetkin sürfələr pup kameralarında qışlayır. Beləliklə, puplar aprel-may aylarında lağımın səthə yaxın olan sonluğunda formalaşırlar. Avqust ayına kimi tam inkişaf etməyən sürfələr isə bitkilərin kambi qatında qışlayır, aprel ayında yenidən qidalanmağa başlayır və yay fəslinin sonunda tam formalaşırlar. Yetkin fərdlər 1-2 həftə ərzində ağac qabığının altında qaldıqdan sonra eni təxminən 3-4 mm olan D şəkilli dəliklərdən bayıra çıxırlar.
Agrilus planipennis zərərvericisi Şimali Amerikada və Çin Xalq Respublikasında il ərzində 1 nəsil verir, lakin bəzi fərdlər iki il ərzində 1 nəsil verir. Bu zərərvercinin zədələdiyi ağac quruyaraq məhv olur. Zərərverici Çinin açıq ərazilərində və ya meşələrinin kənarlarında yetişən göyrüş ağaclarına ciddi zərər vurur. Geniş yayıldığı təqdirdə bütün bitki örtüyü də məhv ola bilər. Ümumiyyətlə, bu zərərverici daşıyıcı bitkinin gövdəsinin aşağı hissəsini daha çox sirayətləndirir. Digər tərəfdən, Agrilus planipennis zərərvericisi Şimali Amerikada həm açıq sahələrə, həm də qapalı meşə örtüyünə yayılaraq ağacları məhv edib. Bu günə qədər Agrilus planipennisin Şimali Amerikada son bir neçə ildə 30 milyondan çox ağacı, xüsusən Pensilvaniya göyrüşü (Fraxinus pennsylvanica), Amerika göyrüşü (Fraxinus americana) və Qara göyrüş (Fraxinus nigrayı) və bəzi göyrüş növlərini məhv etdiyi təxmin edilir. Təsirə məruz qalmış ağac adətən zərərvericinin ilkin sirayətlənməsindən sonra 3 il ərzində, lakin sirayətlənmənin daha güclü olduğu təqdirdə 1-2 ildən sonra quruyur.
Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan kimi qonşu ölkələrlə beynəlxalq ticarət zamanı daşınan bitkilərlə, ağacdan hazırlanmış və ya ağac qabığı ilə örtülmüş məhsullarla (o cümlədən taxta-şalban, taxta qablaşdırma materialları, odun, taxta qırıntıları və s.) daxil ola bilirlər.
Fraxinus növündən hazırlanmış əmtəələr üçün təklif olunmuş fitosanitar tədbirlərə məhsulun zərərvericinin mövcud olmadığı ərazilərdən gətirilməsi, ağac və ağac qabığının termiki emal edilməsi daxildir. Sürfə və pupa aşkarlanmış ağacları kəsmək və doğramaq olar. Sirayətlənmiş və kəsilmiş budaqlara uyğun insektisidlər vurularaq zərərvericini məhv etmək olar. Effektivlik insektisid məhsullarından, ineksiya üsullarından, ağacın ölçüsündən və əvvəlki zədələnmənin dərəcəsindən asılıdır. Qeyd edək ki, heç bir insektisid 100% təsirli olmur, lakin sirayətlənmənin az olduğu hallarda insektisid müsbət təsir edir.
Agrilus planipennis növü ABŞ-da və Kanadada karantin əhəmiyyətli zərərverici kimi təsnif olunub və NAPPO-nun xəbərdarlıq siyahısına daxil edilib. Bu zərərverici 2002-ci ildə EPPO təşkilatının A2 tədbirlər siyahısına da daxil edilib. Beləliklə, EPPO təşkilatına üzv olan ölkələrə bu zərərvericinin karantin əhəmiyyətli zərərli orqanizm kimi tənzimlənməsi tövsiyə olunub.
Oxşar xəbərlər
Lənkəranda normativ tələblərin pozulduğu ət satışı məntəqəsinin fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb
Daxil olan müraciət əsasında Lənkəran şəhəri, Koroğlu küçəsi, Böyük bazar ərazisində fəaliyyət göstərən, fiziki şəxs Həsənov Allahşükür Atəş oğluna məxsus ət satışı məntəqəsində Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları tərəfindən keçirilmiş plandankənar yoxlama zamanı qida təhlükəsizliyi sahəsində texniki normativ hüquqi aktların tələblərinin pozulduğu aşkarlanıb. Belə ki, məntəqədə sanitar-gigiyenik tələblərə əməl edilmədiyi, ətlərin üzərində baytarlıq nəzarətindən keçirildiyinə dair möhürün olmadığı, əlyuma çanağının, havalandırma sisteminin, eləcə də ət məhsullarının saxlanması üçün soyuducu və dondurucuların mövcud olmadığı, işçi heyətin tibbi müayinədən keçmədiyi və fərdi qoruyucu vasitələrdən istifadə etmədiyi, dezinfeksiya işlərinin aparılmadığı müəyyən edilib.
Qanunsuz fəaliyyət göstərən dönərxanada bir sıra nöqsanlar aşkarlanıb
Ağdam rayonu, Quzanlı qəsəbəsində fəaliyyət göstərən, fiziki şəxs Əliyev İbrahim Şirin oğluna məxsus dönərxanada Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları tərəfindən plandankənar yoxlama keçirilib. Baxış zamanı dönərxanada qida məhsulları üzrə gigiyena qaydalarına və qida təhlükəsizliyi tələblərinə əməl edilmədiyi, sanitar-texniki və sanitar-gigiyenik vəziyyətin qüvvədə olan normativlərə cavab vermədiyi müəyyən edilib. Belə ki, iaşə obyektinin qida təhlükəsizliyi qeydiyyatından keçmədən fəaliyyət göstərdiyi məlum olub, həmçinin obyektdə xammal olaraq istifadə edilən məhsulların (xiyar, pomidor, mayonez) açıq şəkildə saxlandığı, çarpaz çirklənmənin qarşısının alınması məqsədilə texnoloji prosesin ardıcıllığına riayət edilmədiyi, əlyuma çanaqlarının isti su və gigiyenik tələblərə cavab verən qurutma vasitələri ilə təmin edilmədiyi, havalandırma sisteminin quraşdırılmadığı, çirklənməyə qarşı müdafiə və zərərvericilərlə mübarizə üçün müvafiq şəraitin olmadığı, döşəmə, divar səthlərinin təmirsiz olduğu və dezinfeksiyaedici vasitələrin təsirinə davamlı materialla üzlənmədiyi, mütəmadi olaraq müvafiq təmizlik işlərinin aparılmadığı, tullantıların ağzı kip bağlanan və qoxu yaymayan qablara toplanmadığı və digər nöqsanlar aşkarlanıb.
Qida təhlükəsizliyi tələblərinin pozulduğu iki dönərxananın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb
Ağcabədi rayonunun N.Nərimanov küçəsində yerləşən, fiziki şəxs Alıyev Xəyyam Mirzəli oğluna məxsus “01” dönərxanasında və Xocavənd kəndində yerləşən, fiziki şəxs Hüseynov Elmir Əmirxan oğluna məxsus “Dostluq” dönərxanasında Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları tərəfindən plandankənar yoxlama keçirilib. Baxış zamanı dönərxanalarda qida məhsulları üzrə gigiyena qaydalarına və qida təhlükəsizliyi tələblərinə əməl edilmədiyi, sanitar-texniki və sanitar-gigiyenik vəziyyətin qüvvədə olan normativlərə cavab vermədiyi müəyyən olunub. Belə ki, iaşə obyektlərində çarpaz çirklənmənin qarşısının alınması məqsədilə texnoloji prosesin ardıcıllığına əməl olunmadığı, qabaqcıl gigiyena təcrübəsinin, o cümlədən çirklənməyə qarşı müdafiə və zərərvericilərlə mübarizə üçün müvafiq şəraitin təmin edilmədiyi, döşəmə, divar səthlərinin təmirsiz olduğu və dezinfeksiyaedici vasitələrin təsirinə davamlı materialla üzlənmədiyi, mütəmadi olaraq müvafiq təmizlik işlərinin görülmədiyi, tullantıların ağzı kip bağlanan və qoxu yaymayan qablara toplanmadığı, işçi heyətin gigiyenik təlimlərə cəlb edilmədiyi və digər nöqsanlar aşkarlanıb.
