AQTİ mütəxəssisləri tərəfindən kök yumrusu birəböcəyinin risk təhlili həyata keçirilib
9 Avqust 2022 14:29
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) mütəxəssisləri tərəfindən kök yumrusu birəböcəyinin (lat. – E.tuberis) yayılmasına nəzarət və ona qarşı effektiv mübarizə tədbirləri aparmaq məqsədilə ekspres risk təhlili həyata keçirilib.
Sözügedən zərərvericinin vətəni ABŞ-ın Kolorado ştatı hesab olunur. Növün Kosta Rika və Ekvadorda qeydə alınması ilə bağlı Bitki Mühafizəsi və Karantini üzrə Avropa və Aralıq dənizi Təşkilatının (EPPO) bəzi hesabatlarında məlumat yer alıb. Kök yumrusu birəböcəyinin Azərbaycanda aşkar edilməsi ilə bağlı bu günə qədər heç bir rəsmi məlumat qeydə alınmayıb.
E.tuberis-in iqtisadi cəhətdən ən çox ziyan vurduğu bitki – kartofdur. Həmçinin, pomidor, badımcan, tütün və Solanaceous fəsiləsindən olan digər bitkilərdə də bu zərərvericiyə rast gəlinir. Bununla belə, kök yumrusu birəböcəyinin həmin bitkilər üçün zərəri əhəmiyyətsiz dərəcədə azdır.
E.tuberis-in yetkin fərdi bitkinin yarpağı ilə, sürfəsi isə kök, soğanaq və kök yumruları ilə qidalanır.
May ayının ortasından başlayaraq, havanın temperaturundan asılı olaraq, yetkin fərd 45 gün müddətində ortaya çıxıb kartof bitkisi ilə qidalanmağa başlayır. Dişi fərd 35-57 gün müddətində öz yumurtasını torpağa, eləcə də, kartof bitkisinin torpağa yaxın gövdə hissəsinə qoyur və qısa müddətdən sonra tələf olur. Dişi fərd, təxminən 161-dan 215-ə qədər yumurta qoyur. On dörd günlük inkubasiya dövründən sonra yumurtadan çıxan birinci nəsil sürfə 2-4 həftə ərzində kartof bitkisinin daha tez yetişən kökləri və hələ tam yetişməmiş kök yumruları ilə qidalanmağa başlayır. Birinci nəsil sürfənin inkişafı bir aya, ikinci nəsil sürfənin inkişafı isə 2-6 həftəyə başa çatır. Beləliklə, birinci nəslin sürfələri tez yetişən kartof bitkisində, ikinci nəslin sürfələri isə gec yetişən kartof yumrularında inkişaf edir. Tam yetişmiş sürfələr qidalanmanı dayandıraraq bitkinin kök və kök yumrularından uzaqlaşıb torpağa keçir və həşəratın pup mərhələsi başlayır.
Yetkin fərd isə kartof bitkisinin yarpaqlarında diametri 1-1,5 mm olan, adətən 8-10 ədəd kiçik dairəvi deşiklər açır. Yetkin fərd dah çox yarpaqda aşkar edilir, yuxarıda da qeyd olunduğu kimi, kartof bitkisinə əsas zərəri həşəratın sürfəsi verir. Sürfələr kartofun kök yumruları ilə qidalanaraq onların qabığını zədələyir. Qabığın altında soxulcan izlərini xatırladan “tunel”lər və ya cığırlar açır, kartof yumrularının daxilinə isə qismən nüfuz edə bilir. Bununla belə, sürfələrin açdığı bu izlərin müxtəlif patogenlərin bitkiyə nüfuz etməsinə şərait yaratdığı bildirilir.
İqlim amilləri E.tuberis-in yayılmasını və populyasiyasının artmasını məhdudlaşdıran əsas amildir. Yetkin fərd aktiv şəkildə kartof sahələrinə uça bilir ki, bu da həşəratın yayılmasının əsas yollarından biri sayılır. Kök yumrusu birəböcəyinin uzaq məsafələrə yayılmasının əsas yolu isə torpaq, eləcə də toxumluq və ya ərzaqlıq kartofun ticarət məqsədilə daşınmasıdır.
AQTİ-nin əməkdaşları tərəfindən kök yumrusu birəböcəyinin ekspres risk təhlili əsasında məlumat toplusu hazırlanaraq xidməti istifadə üçün Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinə təqdim edilib.
Oxşar xəbərlər
Bitkiçilik məhsullarının istehsalı sahələrində monitorinqlər davam etdirilir
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi ölkə ərazisində karantin tətbiq edilən, o cümlədən bitki sağlamlığı sahəsində potensial təhlükə hesab olunan müxtəlif zərərli orqanizmləri, onların mənbələrini, yayılma səbəblərini, sərhədlərini vaxtında müəyyənləşdirmək və fitosanitar sabitliyin qorunması məqsədilə mütəmadi olaraq monitorinqlər həyata keçirir. Milli Monitorinq Planı çərçivəsində Agentliyin Şirvan-Salyan regional bölməsinin əməkdaşları tərəfindən Salyan rayonunun Yolüstü, İkinci Varlı kəndləri, Neftçala rayonunun Kürkənd kəndi, Hacıqabul rayonunun Meyniman, Qubalı, İkinci Udullu və Qubalıbaloğlan kəndlərində yerləşən nar bağlarında monitorinqlər keçirilib, xəstəlik və zərərvericilərlə sirayətlənmə əlamətləri olan meyvə və budaqdan nümunələr götürülərək Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyasına təqdim edilib. Müayinələr nəticəsində tənzimlənməyən zərərli orqanizmlərdən Nar meyvəyeyəninin (Euzophera bigella) mövcudluğu təsdiqlənsə də, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizm aşkarlanmayıb.
Bakıda EPPO Şurasının 74-cü sessiyası keçirilir
Bu gün Bakıda ilk dəfə olaraq Bitki Karantini və Mühafizəsi üzrə Avropa və Aralıq Dənizi Təşkilatı (EPPO) Şurasının 74-cü sessiyası işə başlayıb. Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) və EPPO-nun birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbirdə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi və təşkilata üzv dövlətlərdən olan nümayəndələr iştirak edir. İkigünlük sessiyanın açılışında çıxış edən AQTA sədrinin müavini Zəkiyyə Mustafayeva bildirib ki, dünya miqyasında bitki sağlamlığının önəmi artır, bitkilərin xəstəlik və zərərvericilərdən mühafizəsi insanlar üçün həyati zərurətə çevrilir. EPPO tərəfindən bitki sağlamlığının qorunması, invaziv zərərli orqanizmlərin yeni ərazilərə keçməsi və yayılmasının qarşısının alınması üçün strategiyaların hazırlanması, zərərli orqanizmlərə qarşı müasir, təhlükəsiz və elmə əsaslanan effektiv mübarizə üsullarından istifadənin təşviq edilməsi isə olduqca əhəmiyyətlidir.
AQTA ilə Özbəkistanın Bitkilərin Mühafizəsi və Karantini Agentliyi arasında əməkdaşlığa dair Fəaliyyət Planı imzalanıb
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyində (AQTA) Özbəkistan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Bitkilərin Mühafizəsi və Karantini Agentliyinin nümayəndə heyəti ilə görüş olub. Görüş zamanı AQTA sədrinin müavini Balarəhim Quliyev Özbəkistanın Bitkilərin Mühafizəsi və Karantini Agentliyinin direktoru İbrohim Erqaşevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinə ölkəmizdə qida təhlükəsizliyinin təmin olunması istiqamətində görülən işlər, həmçinin bu istiqamətdə beynəlxalq təşkilatlar və xarici ölkələrlə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər barədə məlumat verib. Daha sonra iki ölkənin müvafiq qurumları arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi, o cümlədən qida məhsullarının dövriyyəsinin genişləndirilməsi müzakirə edilib, idxal və ixrac üzrə statistik göstəricilər nəzərdən keçirilib. Həmçinin bitkilərə, o cümlədən meyvə və tərəvəzlərə fitosanitar nəzarət, Özbəkistanın E-phyto sisteminə inteqrasiya təcrübəsinin öyrənilməsi və qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb.