Giriş
Qonur monilioz çürümə xəstəliyinə qarşı mübarizə tədbirləri
31 İyul 2024 09:32
Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin regional bölmələrinin Bitki sağlamlığı və fitosanitar nəzarəti sektorunun əməkdaşları tərəfindən 2024-cü il üzrə “Milli Monitorinq Planı” çərçivəsində həyata keçirdikləri monitorinqlər zamanı tumlu-çəyirdəkli meyvə bağlarından götürülən nümunələrdə karantin tətbiq edilən Qonur monilioz çürümə xəstəliyinin aşkarlanma hallarına rast gəlinmişdir.
Bir çox ölkələrin tənzimlənən zərərli orqanizmlər siyahısında olan Qonur monilioz çürümə (Monilinia fructicola) xəstəliyi göbələk mənşəli olub, əsasən gilas, şaftalı, nektarin, ərik, alça, gavalı, alma, armud, heyva kimi tumlu-çəyirdəkli meyvə bitkilərində rast gəlinir. Patogen qışı sirayətlənmiş bitki hissələrində, mumyalaşmış və ağacdan asılı halda qalan meyvələrdə keçirir. Xəstəliyin inkişafı meyvənin sortundan, bağın əkin sxemindən, aparılan aqrotexniki tədbirlərdən, ən əsası da hava şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Mülayim gündüz temperaturu (20-25° C) və sərin gecələri olan rütubətli və ya yağışlı havalarda çiçəklərin zərər görməsi güclənir. Yetkin meyvələrin çürüməsi yüksək rütubət və yüksək temperaturda sürətlə davam edir. Yarpaqlar və tumurcuqlar da sirayətlənməyə məruz qalır. Xəstəliyin bitki üzərində təsirləri çiçək və budaqlarda yanıqlıq, meyvələrdə aşkar çürümə və budaqda xərçəng kimi əlamətlər yaradır.
Xəstəlik sahədə yağış, külək və həşəratlar vasitəsilə, beynəlxalq ticarətdə isə tumlu-çəyirdəkli meyvə bitkilərinin əkin materialı və meyvələri vasitəsilə yayılır. Saxlama anbarlarında xəstəlik sirayətlənmiş meyvələrdən, qablaşdırma materiallarından asanlıqla digər sağlam meyvələrə yayıla bilir.
Xəstəliyin daha geniş ərazilərə yayılmaması, xəstəlik ocaqlarının məhdudlaşdırılması və mümkün məhsul itkisinin qarşısının alınması məqsədilə aşağıdakı fitosanitar tədbirlərin aparılması vacibdir.
Profilaktiki tədbirlər
Qonur monilioz çürümə xəstəliyi ilə sirayətlənmiş sahələrdə və ətrafında 5-7 km radiusdakı ərazidə arı pətəkləri yerləşdirilməməli, bağlarda yarpaqlar töküldükdən sonra asılı halda qalan mumyalaşmış və yerə tökülmüş meyvələr yığılaraq digər bitki qalıqları ilə birlikdə sahədən çıxarılaraq ekoloji təhlükəsizlik qaydaları gözlənilməklə yandırılmalı, təsərrüfat işləri zamanı istifadə edilən bütün avadanlıqlar, alətlər, qablaşdırma vasitələri və bu sahədə istehsal edilmiş meyvənin saxlandığı anbarlar hərtərəfli təmizlənməli və dezinfeksiya edilməlidir. Xəstəlik rast gəlinən bağlarda istifadə edilən texnika və alətlər təmizlənərək dezinfeksiya edildikdən sonra digər sahələrdə istifadə edilə bilər. Məhsul yığımı və meyvələrin saxlanması zamanı isə mexaniki zədələnmələrin qarşısı alınmalıdır.
Aqrotexniki tədbirlər
çərçivəsində cərgələrarası havalandırmanı təmin etmək məqsədilə budama işləri aparılmalı, alaq bitkiləri ilə mübarizə ön planda saxlanılmalı, yazda bitkilər çiçək açdıqdan sonra sirayətlənmiş zoğlar 20-30 sm aşağıdan kəsilərək məhv edilməlidir. Əlavə olaraq məhsul yığımından bir ay əvvəl bitkilər üzərində müşahidələr aparılaraq sirayətlənmə əlamətləri müşahidə edilən meyvələr ağaclardan kənarlaşdırılaraq məhv edilməlidir. Meyvələrin kənarlaşdırılması, budama işləri səhər saatlarında, küləksiz hava şəraitində həyata keçirilməlidir.
Kimyəvi mübarizə tədbirləri
Bitkinin inkişaf dövründə yerüstü hissəsini əhatə edəcək şəkildə tətbiq və təhlükəsizlik qaydaları gözlənilməklə müvafiq preparatla işləmələr aparılmalıdır.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, vaxtında aparılmış mübarizə tədbirləri xəstəliyin yayılmasının, məhsul itkisinin qarşısını almaqla yanaşı ixracla bağlı məhdudiyətlərdən qorunmağa kömək edəcəkdir.
Qeyd edək ki, qonur monilioz çürümə xəstəliyi aşkarlanmış təsərrüfatlarda bitki mühafizə tədbirlərinin görülməsi ilə əlaqədar Respublikanın baş dövlət fitosanitar müfəttişi tərəfindən Qərarlar qəbul edilmiş və aidiyyəti qurumlarla birlikdə müəyyən edilimiş zəruri mübarizə tədbirlərinin həyata keçirilməsi təmin edilir.
Oxşar xəbərlər
Toni Holohan: AQTİ laboratoriyaları müasir tələblərə cavab verir
“Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTI) laboratoriyalarında istifadə olunan avadanlıqlar müasir tələblərə cavab verir”. Bu barədə COP29 tədbirində iştirak etmək üçün ölkəmizdə səfərdə olan İrlandiyanın Vahid Sağlamlıq Mərkəzinin direktoru Toni Holohan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun laboratoriyalarına baxış keçirərkən deyib. “AQTİ laboratoriyaları müasir tələblərə cavab verir. İstər heyvan əti üzərində, istərsə də tərəvəzlər üzərində aparılan testlər standartlara uyğundur. Əslində bu mövzu COP gündəmini əhatə edir. Çünki toplaşdığımız bu tədbir həm də bütün canlıların, o cümlədən insan sağlamlığının qorunmasını özündə ehtiva edir”, - deyə Toni Holohan əlavə edib. İrlandiyalı mütəxəssis tədbir barəsində fikirlərini də bölüşüb: “Azərbaycanın bu tədbirə ev sahibliyi etməsinə görə təşəkkür edirəm. Ümid edirəm burada müzakirə etdiyimiz məsələlər gələcəkdə planetimizi daha da təhlükəsiz edəcək”.
Çadia Vannu: “AQTİ-də olan laboratoriyalar müasir standartlara tam uyğundur, cihaz və avadanlıqlar yüksək səviyyədədir”
“AQTİ-də olan laboratoriyalar müasir standartlara tam uyğundur, cihaz və avadanlıqlar yüksək səviyyədədir” Bu fikirləri Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) vahid sağlamlıq üzrə qlobal koordinatoru Çadia Vannu Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) laboratoriyalarına baxış keçirərkən deyib. O, Azərbaycanda bu sahədə həyata keçirilən iş mexanizmləri və yeniliyin qlobal səviyyədə öyrədilməsi və tətbiqinin olduqca vacib olduğunu bildirib. “İki gün ərzində Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları bizə öz iş mexanizmlərini geniş izah edib göstərdilər. Həqiqətən mükəmməl sistemlə öz işlərini görürlər və biz də bir çox yeni təcrübələr öyrəndik, öz təcrübələrimizi bölüşdük“ Çadia Vannu əlavə edib ki, AQTİ-də olan laboratoriyalar müasir standartlara tam uyğundur, cihaz və avadanlıqlar yüksək səviyyədədir. “Hiss olunur ki, laborator analizlər peşəkar əməkşdalar tərəfindən icra olunur. Burada hər növ qida-ət, toyuq məhsulu, tərəvəzləri müasir üsullarla test etmək mümkündür”.
COP29-un iştirakçıları AQTİ-nin fəaliyyəti ilə tanış olublar
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) çərçivəsində Vahid Sağlamlıq yanaşması ilə bağlı keçirilən tədbirlərin bir qrup xarici iştirakçısı Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunda (AQTİ) olub. AQTİ-də təşkil edilən görüşdə İdarə Heyətinin sədri Əli Nəbiyev Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) Avropa üzrə Regional Nümayəndəliyinin rəhbəri Budimir Plavşiç, ÜHST-nin vahid sağlamlıq üzrə qlobal koordinatoru Çadia Vannu, İrlandiyanın Vahid Sağlamlıq Mərkəzinin direktoru Toni Holohana İnstitutun fəaliyyət istiqamətləri barədə ətraflı məlumat verib. Bildirilib ki, ölkədə qida təhlükəsizliyinin təmin olunması və əhalinin sağlamlığının qorunması məqsədilə İnstitutun nəzdində qida təhlükəsizliyi, kompleks tədqiqatlar, bitki və heyvan sağlamlığı üzrə ixtisaslaşmış laboratoriyalar fəaliyyət göstərir. Laboratoriyalarda müxtəlif qida məhsullarının təhlükəsizlik və keyfiyyət göstəriciləri üzrə müayinələri aparılır. Görüş zamanı qonaqlar ölkəmizdə qida təhlükəsizliyi sahəsində laboratoriya sisteminin inkişafı, maddi-texniki bazanın modernləşdirilməsi sahəsində həyata keçirilən işlər və nailiyyətlər barədə də məlumatlandırılıb. AQTİ-nin laboratoriyalarında çalışan işçi heyətin nəzəri və təcrübi biliklərinin artırılması istiqamətində beynəlxalq təşkilatlarla qurulan sıx və səmərəli əməkdaşlıq əlaqələrindən danışılıb. Beynəlxalq səriştəlilik sınaqlarında əldə edilmiş nailiyyətlər diqqətə çatdırılıb. Görüşdən sonra qonaqlar iş prinsipini öyrənmək məqsədilə AQTİ-nin laboratoriyalarına baxış keçiriblər. Onlar laborator sınaqların həyata keçirildiyi otaqlara baş çəkib, sınaqların aparılması prosesini izləyib, cihaz və avadanlıqlara baxıblar. Eləcə də bitki və heyvan mənşəli qida məhsullarının təhlükəsizlik və keyfiyyət göstəriciləri üzrə həyata keçirilən laborator müayinə üsulları ilə tanış olub, qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparıblar.
