Giriş
Quduzluq xəstəliyindən necə qorunmaq olar?
2 Avqust 2024 17:37
Quduzluq virus mənşəli olub sinir sisteminin iltihabı ilə səciyyələnən ağır infeksion zoonoz xəstəlikdir. Bu infeksiya növü ilə demək olar ki, bütün növ ev və kənd təsərrüfatı heyvanları, vəhşi heyvanlar, həmçinin insanlar yoluxur. Virus xəstə heyvanların tüpürcəyi ilə ifraz edildiyindən xəstəlik daha çox quduz heyvanların dişləməsi nəticəsində baş verir. Xəstəlik törədicisinin mənbəyi xəstə ev heyvanları (əsasən it və pişiklər) və vəhşi heyvanlar (canavar, tülkü, çaqqal, porsuq, skuns, yenot və s.) hesab olunur. Yarasa və gəmiricilərin xəstəliyin yayılmasında rolu böyükdür.
İnsanlar arasında yoluxma əsasən itlərin dişləməsi ilə baş versə də, zədələnmiş dəri və selikli qişaların (cırmaq və ya yara yeri) xəstə heyvanların ağız suyu ilə təması da yoluxmaya səbəb olur. Bu virus mənşəli xüsusi təhlükəli xəstəliyin inkubasiya dövrü 3 həftədən 3 aya qədər davam edə bilər. İnkubasiya müddətinin uzunluğu heyvanın insanı dişləmə nahiyəsindən, yaranın ölçü və dərinliyindən, həmçinin orqanizmə düşmüş tüpürcəyin miqdarından asılıdır. Dişlənmə nahiyəsinin baş beyin sisteminə yaxın olması xəstəliyin inkubasion dövrünün qısalmasına təsir edən amillərdəndir. Xəstəliyə yoluxma əsasən dişləmə və ya zədələnmiş dəri örtüyünə infeksiyalaşmış ağız suyunun dəyməsi ilə baş verir. Belə ki, quduz it, pişik və digər heyvanlar dəridə yara və ya sıyırtı olduqda, həmçinin selikli qişaları yaladıqda, virus orqanizmə düşə bilər.
İnsan orqanizminə düşmüş quduzluq virusları sinirlər vasitəsilə mərkəzi sinir sisteminə doğru hərəkət edir, artıb çoxalır və mərkəzi sinir sistemini məhv edir. Xəstəlik vaxtında müalicə edilməzsə, ölümlə nəticələnir. Heyvan dişləməsinə, cırmaqlamasına və ya zədələnmiş dərinin yalanmasına məruz qaldıqda, ilk olaraq, yaranı və ya tamlığı pozulmuş dərini sabun və təmiz su ilə yumaq lazımdır. Eyni zamanda təcili olaraq həkimə (infeksionistə) müraciət edilməlidir. Dişləmiş it və pişik isə 10-12 gün müddətində ərazinin baytar mütəxəssisinin nəzarətində olmalıdır.
Xəstəlikdən qorunmaq üçün ev heyvanlarının quduzluğa qarşı peyvəndlənməsi şərtdir. Sahibsiz (küçə) it və pişiklərlə birbaşa təmas təhlükəlidir. Şübhəli (aqressiv davranan) heyvanlar təhlükə mənbəyidir və onları gördükdə dərhal baytar mütəxəssislərə məlumat verilməlidir.
Xəstəliyin yayılmasının qarşısının alınması məqsədilə Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin təşəbbüsü ilə respublikamızda vəhşi heyvanlar arasında aldadıcı yem vasitəsilə peyvəndləmənin aparılması tədbirinə başlanılıb ki, bu da öz müsbət nəticələrini verir. Peyvəndləmə işlərinin həyata keçirilməsi üçün quduzluq xəstəliyindən azad olmuş ölkələrdə istifadə edilən qabaqcıl təcrübə tətbiq olunur. Eyni zamanda quduzluq xəstəliyi ilə mübarizə tədbirləri ölkəmizdə regional əməkdaşlıq çərçivəsində də aparılmaqdadır.
Oxşar xəbərlər
Milli Referens Laboratoriyasından daha bir uğurlu nəticə
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) nəzdində fəaliyyət göstərən Milli Referens Laboratoriyası ABŞ-ın “OTSC - Texas A&M AgriLife Research” şirkəti tərəfindən təşkil olunan növbəti səriştəlilik sınağında iştirak edib. Laboratoriya qarğıdalı nümunəsində “Aflatoksin B1” və “Aflatoksinin ümumi miqdarı” parametrlərinin təyini üzrə uğurlu nəticələr əldə edib. Milli Referens Laboratoriyasının bu uğuru təsadüfi deyil. AQTİ-nin nəzdində fəaliyyət göstərən laboratoriyaların maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi və modernləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Laboratoriyalarda qabaqcıl texnologiyalar tətbiq olunur. Milli Referens Laboratoriyasının apardığı uğurlu müayinələr nəticəsində ölkəmizdə istehsal edilən fındıq məhsullarında aflatoksinin yaranma riski minimuma endirilib. Buna görə də, 2024-cü il ərzində Avropa bazarlarına ixrac olunan məhsullarda aflatoksin aşkarlanması ilə bağlı heç bir bildiriş qeydə alınmayıb. Bu nailiyyət qida məhsullarının ixracı zamanı tətbiq olunan gücləndirilmiş nəzarət tədbirlərinin nəticəsidir. Milli Referens Laboratoriyasında qida məhsullarının keyfiyyət və təhlükəsizlik parametrləri yüksək səviyyədə yoxlanılır. Burada mikrobioloji, fiziki-kimyəvi, cihaz müayinələri aparılır. Səriştəliliyin artırılması üçün kadrlar təlimlərə cəlb olunur. Həmçinin onların beynəlxalq laboratoriyalararası səriştəlilik sınaqlarında iştirakı təmin edilir.
Zərərli orqanizm aşkarlanan tinglər mexaniki üsulla təmizlənib
Nəzarət tədbirləri çərçivəsində “Frutti Agro” MMC-nin Türkiyədən idxal etdiyi nektarin tinglərindən Agentliyin müfəttişləri tərəfindən götürülmüş nümunələrin müayinəsi nəticəsində məhsul partiyasında karantin tətbiq edilən zərərverici −Tut qalxanlı yastıcası aşkarlanıb. Zərərli orqanizm aşkarlanmış 11000 ədəd nektarin tingi fitosanitar müfəttişlərin nəzarəti altında mexaniki üsulla təmizlənib, əkin sahəsi nəzarətə götürülüb.
Quş qripi xəstəliyinə qarşı epizootoloji monitorinqlərin nəticələri açıqlanıb
13-17 yanvar tarixlərində respublika ərazisində quş qripi xəstəliyinə qarşı keçirilmiş epizootoloji monitorinqlərin nəticələri açıqlanıb. Tədbir zamanı epizootik risk əsasında müəyyən olunmuş ərazilərdə vəhşi quşlara klinik baxış keçirilib, 64 baş müxtəlif növ vəhşi quşdan nümunələr götürülüb. Bundan əlavə, 30 sənaye əsaslı müxtəlif həcmli quşçuluq müəssisəsində 300 baş, habelə 19 rayonun (şəhər) 206 ailə təsərrüfatından ümumilikdə müxtəlif növ 634 baş ev quşundan laborator müayinə üçün qan və yaxma nümunələri götürülüb. Monitorinq çərçivəsində təbiət ərazilərinə, müxtəlif növ quşçuluq müəssisələrinə, ailə təsərrüfatlarına, su hövzələri, parklar və zooparklara, dekorativ quşların saxlandığı obyektlərə, diri quş satışının həyata keçirildiyi bazarlara ümumi baxış keçirilib, maarifləndirmə-təbliğat tədbirləri həyata keçirilib, toplanmış epizootoloji məlumatlar və götürülmüş nümunələr barədə məlumatlar elektron sistemə daxil edilib. Monitorinqlər müddətində vəhşi və ev quşlarından götürülmüş nümunələr müvafiq laboratoriyalarda müayinə edilib. Aparılmış müayinələrin ümumi təhlili nəticəsində quş qripi xəstəliyinin törədicisi və xəstəliyə şübhəli klinik əlamətləri olan quşa rast gəlinməyib. Ev quşlarından götürülmüş diaqnostik nümunələr Nyukasl xəstəliyinə görə də müayinə edilib və yoluxmaya şübhəli hal rast gəlinməyib.
