Giriş
İstixana şəraitində pepino mozaika virusuna qarşı mübarizə üsulları
20 Sentyabr 2023 17:57
Virus mənşəli bitki xəstəliklərinin idarə olunmasında ən səmərəli üsul istehsal sahəsinə virusun daxil olmasının qarşısını almaq məqsədilə qabaqlayıcı tədbirlərin həyata keçirilməsidir.
İstixanalarda xəstəliklərə davamlı və zərərli orqanizmlərdən azad sertifikatlı səpin və ya əkin materialından istifadə edilməlidir. Bununla yanaşı, toxum 1% natrium fosfat məhlulunda 45 dəqiqə, sonra 0,5%-li natrium hipoxlorid məhlulunda 30 dəqiqə saxlanıla bilər. Toxumlar məhlulda qarışdırılmalı və məhluldan çıxarıldıqdan sonra bir neçə dəfə təmiz suda durulaşdırılmalıdır.
Pepino mozaika virusunun yayılmasını və daşınmasını minimuma endirmək üçün, məhsul istehsalının bütün mərhələlərində ciddi gigiyena qaydalarına əməl etmək və əkinlər arasında hərtərəfli təmizləmə prosedurunu həyata keçirmək olduqca vacibdir.
Alət və ləvazimatların dezinfeksiyası:
- Dezinfeksiya məqsədilə istifadə edilən maddələr virus öldürücü xüsusiyyətə malik olmalı, daha yüksək konsentrasiyalarda və ən azı bir neçə dəqiqə ərzində istifadə edilməlidir;
- İstixanaların girişlərində dezinfektantlar və dezinfeksiyaedici məhlullar hopdurulmuş ayaqaltılar qoyulmalıdır;
- İstixana daxilində istifadə olunan arabalar və yükqaldırıcılar, habelə digər nəqliyyat vasitələri müvafiq qaydada dizenfeksiya edilməlidir;
- İşçilər hər səhər dezinfeksiya edilmiş xüsusi geyimlə, əlcəklə, baxil və dezinfeksiyaedici maddələrlə təmin edilməlidir. İşçi personalın şəxsi əşyaları ilə istixanaya daxil olmasına yol verilməməlidir;
- İstehsal sahəsinə daxil olmazdan əvvəl və sonra əllər sabunla yuyulmalı və ya dezinfeksiya olunmalıdır;
- Kəsici alətlər bir bitki cərgəsində istifadə olunduqdan sonra digərinə keçmədən öncə yağsız süd və ya digər dezinfeksiyaedici vasitələrlə dezinfeksiya edilməlidir.
- Əkin prosesində, habelə məhsul yığımında istifadə edilən bütün alətlər, avadanlıqlar, eləcə də sirayətlənmiş bitki qalıqlarının daşınmasında istifadə edilən nəqliyyat vasitələri iş gününün sonunda dezinfeksiya edilməlidir;
- Yoluxmuş ərazilərdə istifadə olunan avadanlıqlar, araba və qablaşdırma materialları digər ərazilərdə istifadə olunmamalıdır. İş gününün sonunda bütün arabalar və yeşiklər təmizlənməli, yuyulmalı və dezinfeksiya edilməlidir. Kiçik alətlər natrium fosfatın 10%-li məhlulunda təxminən 30 dəqiqə isladılmalıdır.
Virusun erkən aşkarlanması və ləğv edilməsi:
- Xəstəliyin erkən aşkarlanması və ləğvi üçün müntəzəm olaraq monitorinqlər həyata keçirilməli, aşkar olunan simptomların yaxından yoxlanılması və dəqiq təyinatı üçün bütün şübhəli bitkilərdən dərhal nümunələr götürülməlidir;
- Sahədə virus aşkar edilərsə, xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə bütün işçilər və digər şəxslər xəbərdar edilməli, simptomlar barədə məlumatlandırılmalı və onlara xəstəliyin simptomlarının ilk əlamətlərində rəhbərliyi xəbərdar etmələri barədə göstərişlər verilməlidir;
- Sirayətlənmə əlamətləri olan bitki və ya bitkilər olan sıralar işarələnməli və həmin cərgələrə giriş məhdudlaşdırılmalıdır;
- Sanitariya-gigiyena tələblərinə əməl edilmək şərtilə sirayətlənmə əlaməti (rəng dəyişikliyi, yarpaqda və ya meyvədə deformasiya, inkişafın ləngiməsi və s.) olan bitkilər və onların hər tərəfindən ən azı 1.5-3.0 m radiusda olan bütün bitkilər üzərinə yuxarıdan aşağıya doğru polietilen torba keçirilməklə çıxarılmalı və həmin hissə dezinfeksiya edilməlidir;
- Virusla sirayətlənmiş material təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməklə yandırılmalı və ya dərin basdırılmalıdır;
- Virus aşkarlanan ərazilərdə işləyən işçilər gün ərzində başqa istixanaya keçməməlidirlər;
- Yoluxmuş bitki materialı heç vaxt açıq yerə atılmamalı və ya birbaşa torpağa qarışmamalıdır. İstehsal sahəsində yoluxmuş bitki qalıqları, seçilmiş xəstə pomidorlar və məhsul qalıqları dərhal məhv edilməli və ya üzərinə sönmüş əhəng tökülməklə basdırılmalıdır.
İstixanalarda gigiyena:
- İstixananın virusdan təmizlənməsinə tam əmin olmaq üçün yoluxmuş bitkilərin çıxarıldığı ərazilərdə asqı ipləri, damcı suvarma vasitələri və substratlar dezinfeksiya edilməli, bu mümkün olmadıqda isə dəyişdirilməlidir;
- Qablaşdırma bölməsində çalışan işçilər mümkün qədər istehsal sahələrində işləməməlidirlər. Ehtiyac olduğu hallarda işçilər istehsal sahəsinə getməzdən əvvəl əlləri dezinfeksiya etməli, əlcək taxmalı, təmiz kombinezon geyinməli və ayaqqabıları mütləq dezinfeksiya etməlidirlər;
- Bitki qalıqlarının təmizlənməsi və dezinfeksiya işlərinin istixanalarda çıxışa doğru edilməsi daha effektlidir;
- Beton səthlər, yerüstü hava və isitmə boruları xüsusi təzyiqlə yuyulmalıdır;
- Suvarma suyunun və təkrar dövriyyə suyunun dezinfeksiya edilməsi təmin edilməlidir. Damcı xətləri təmizlənərək dezinfeksiya edilməli və ya dəyişdirilməlidir. Xətləri təmizləmək üçün suvarma sistemində turş mühit yaradılmalı və xətlərdəki çöküntüləri çıxarmaq üçün 24 saat buraxılmalıdır. Bundan sonra təmiz su ilə yuyulmalıdır. Çənlər də 24 saat ərzində bir neçə dəfə dezinfeksiyaedici ilə yuyulmalı, daha sonra təzə su ilə yuyulmalıdır;
- Dezinfeksiyaedici damcı dirəklərinə səpilməli və sonra su ilə yuyulmalıdır.
Şitilliklərdə gigiyena:
- Şitilliklərdə mütəmadi müşahidələr aparılmalıdır. Ştilliklərdə işləyən işçilər infeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün istehsal sahələrində işləməməlidirlər. Bu mümkün olmadığı hallarda isə işçilər əvvəlcə şitilxanalarda, sonra istehsal sahələrində işləməlidirlər;
- Şitilliklərdə işləyən işçilər mütləq şəkildə təmiz və dezinfeksiya edilmiş geyimlərdən istifadə etməlidirlər. Şitilliklərin girişində bütün işçilər, arabalar və nəqliyyat vasitələri üçün dezinfeksiyaedici vasitələrdən istifadə edilməlidir;
- İstehsal sahəsində tətbiq edilən müvafiq qabaqlayıcı gigiyena-sanitariya tədbirlərinə şitilliklərdə daha ciddi əməl olunmalıdır.
Oxşar xəbərlər
Milli Referens Laboratoriyasından daha bir uğurlu nəticə
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) nəzdində fəaliyyət göstərən Milli Referens Laboratoriyası ABŞ-ın “OTSC - Texas A&M AgriLife Research” şirkəti tərəfindən təşkil olunan növbəti səriştəlilik sınağında iştirak edib. Laboratoriya qarğıdalı nümunəsində “Aflatoksin B1” və “Aflatoksinin ümumi miqdarı” parametrlərinin təyini üzrə uğurlu nəticələr əldə edib. Milli Referens Laboratoriyasının bu uğuru təsadüfi deyil. AQTİ-nin nəzdində fəaliyyət göstərən laboratoriyaların maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi və modernləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Laboratoriyalarda qabaqcıl texnologiyalar tətbiq olunur. Milli Referens Laboratoriyasının apardığı uğurlu müayinələr nəticəsində ölkəmizdə istehsal edilən fındıq məhsullarında aflatoksinin yaranma riski minimuma endirilib. Buna görə də, 2024-cü il ərzində Avropa bazarlarına ixrac olunan məhsullarda aflatoksin aşkarlanması ilə bağlı heç bir bildiriş qeydə alınmayıb. Bu nailiyyət qida məhsullarının ixracı zamanı tətbiq olunan gücləndirilmiş nəzarət tədbirlərinin nəticəsidir. Milli Referens Laboratoriyasında qida məhsullarının keyfiyyət və təhlükəsizlik parametrləri yüksək səviyyədə yoxlanılır. Burada mikrobioloji, fiziki-kimyəvi, cihaz müayinələri aparılır. Səriştəliliyin artırılması üçün kadrlar təlimlərə cəlb olunur. Həmçinin onların beynəlxalq laboratoriyalararası səriştəlilik sınaqlarında iştirakı təmin edilir.
Zərərli orqanizm aşkarlanan tinglər mexaniki üsulla təmizlənib
Nəzarət tədbirləri çərçivəsində “Frutti Agro” MMC-nin Türkiyədən idxal etdiyi nektarin tinglərindən Agentliyin müfəttişləri tərəfindən götürülmüş nümunələrin müayinəsi nəticəsində məhsul partiyasında karantin tətbiq edilən zərərverici −Tut qalxanlı yastıcası aşkarlanıb. Zərərli orqanizm aşkarlanmış 11000 ədəd nektarin tingi fitosanitar müfəttişlərin nəzarəti altında mexaniki üsulla təmizlənib, əkin sahəsi nəzarətə götürülüb.
Quş qripi xəstəliyinə qarşı epizootoloji monitorinqlərin nəticələri açıqlanıb
13-17 yanvar tarixlərində respublika ərazisində quş qripi xəstəliyinə qarşı keçirilmiş epizootoloji monitorinqlərin nəticələri açıqlanıb. Tədbir zamanı epizootik risk əsasında müəyyən olunmuş ərazilərdə vəhşi quşlara klinik baxış keçirilib, 64 baş müxtəlif növ vəhşi quşdan nümunələr götürülüb. Bundan əlavə, 30 sənaye əsaslı müxtəlif həcmli quşçuluq müəssisəsində 300 baş, habelə 19 rayonun (şəhər) 206 ailə təsərrüfatından ümumilikdə müxtəlif növ 634 baş ev quşundan laborator müayinə üçün qan və yaxma nümunələri götürülüb. Monitorinq çərçivəsində təbiət ərazilərinə, müxtəlif növ quşçuluq müəssisələrinə, ailə təsərrüfatlarına, su hövzələri, parklar və zooparklara, dekorativ quşların saxlandığı obyektlərə, diri quş satışının həyata keçirildiyi bazarlara ümumi baxış keçirilib, maarifləndirmə-təbliğat tədbirləri həyata keçirilib, toplanmış epizootoloji məlumatlar və götürülmüş nümunələr barədə məlumatlar elektron sistemə daxil edilib. Monitorinqlər müddətində vəhşi və ev quşlarından götürülmüş nümunələr müvafiq laboratoriyalarda müayinə edilib. Aparılmış müayinələrin ümumi təhlili nəticəsində quş qripi xəstəliyinin törədicisi və xəstəliyə şübhəli klinik əlamətləri olan quşa rast gəlinməyib. Ev quşlarından götürülmüş diaqnostik nümunələr Nyukasl xəstəliyinə görə də müayinə edilib və yoluxmaya şübhəli hal rast gəlinməyib.
