Giriş
İstixana şəraitində pepino mozaika virusunun yayılma yolları
30 Avqust 2023 11:50
Pepino mozaika virusu başda pomidor bitkisi olmaqla, pepino, badımcan, kartof, reyhan bitkilərini, habelə Sarmaşıqkimilər, Quşüzümüçiçəklilər, Pəncərkimilər və b. fəsilələrə daxil olan yabanı bitkiləri sirayətləndirir. İlk dəfə 1974-cü ildə Peruda pepino bitkisi üzərində tapılıb. Kanada və Amerika Birləşmiş Ştatları, Çili, Ekvador, Qvatemala və Peru, Morokko, Çin, Avstriya, Belçika, Yunanıstan, Çexiya, Danimarka, Fransa, Almaniya, Macarıstan, İrlandiya, İtaliya, Holandiya, Polşa, Rumıniya, Slovakiya, İspaniya, İsveç və İngiltərədə istixana şəraitində becərilən pomidor bitkilərində rast gəlinməsi qeydə alınmışdır.
Pepino mozaika virusunun bitkidə yaratdığı simptomlar virusun genotipinə, bitkinin növünə, sortuna, fenologiyasına və iqlim şərtlərinə görə dəyişir. Belə ki, simptomlar payız və qış aylarında işıq səviyyəsinin və temperaturun aşağı olduğu vaxtlarda daha tez müşahidə olunur. Daha isti və işıqlı aylarda virus yaşlı bitkilərdə yaşam qabiliyyətini saxlayır, lakin heç bir simptom müşahidə olunmur. Ümumiyyətlə, simptomlar sirayətlənmədən 2-3 həftə sonra müşahidə olunur və cərgə boyunca yayılmağa başlayır.
Sirayətlənmiş bitkilərdə tez-tez alçaqboyluluq, bitkinin təpə hissəsi ətrafındakı yarpaqlarda tünd ləkələr, aşağı yarpaqlarda isə qəhvəyi ləkələr əmələ gəlir. Yarpaqlarda sarı rəngli ləkələr əmələ gəlir, sonra həmin sarı ləkələr parlaq sarı ləkələrə çevrilir. Gövdələrdə qəhvəyi zolaqlar əmələ gəlir, bitki böyüdükcə bu zolaqlar bitkinin böyümə nöqtəsinə yaxın bütün gövdəni, eləcə də çiçək salxımlarını əhatə edir. Qəhvəyi ləkələr inkişaf edən çiçəklərə sirayətləndikdə, onların inkişafının dayanmasına səbəb olur. İnkişaf etməkdə olan meyvələr sirayətləndikdə meyvələrin qabığının da qəhvəyi rəngdə olduğu müşahidə olunur. Erkən sirayətlənmiş yarpaqlar və meyvələr əlamətsiz olaraq müşahidə olunmaqla yanaşı, əlamətlər meyvə salxımında və yarpaqlarda müşahidə olunub, sonradan görünməz olması da mümkündür.
Nəzərə almaq lazımdır ki, virus yüksək yoluxuculuq qabiliyyətinə malik olub, müxtəlif səthlərdə uzun müddət bu qabiliyyətini saxlayır. Virusun otaq temperaturunda uzun müddət stabil qaldığı, sirayətlənmiş səthlərdə və bitki qalıqlarında uzun müddət canlılığını saxladığı məlumdur.
Çirklənmiş alətlər, ayaqqabılar, paltarlar, əllər və bitkidən bitkiyə təmas yolu ilə asanlıqla mexaniki şəkildə yayılır. Virus ərazidə çalışan işçilər bitkilərə toxunmaqla daha asan yayıla bilir. Virus 18-21° C temperaturda 90 gündən çox qalır. 10° C temperaturda saxlanılan nəm üzvi tullantıda sabit qalmaqla nisbətən uzun müddət yoluxma qabiliyyətini saxlayır. Ümumilikdə işçilərin geyimlərində virus 14 gün qalır.
Tozlanmada istifadə edilən Bombus cinsinə aid tozlandırıcı arıların virus daşıyıcısı olmasını nəzərə alaraq, arı koloniyalarının bir bölmədən digər bölməyə və ya bir təsərrüfatdan digər təsərrüfata daşınması və təkrar istifadəsi ərazidə Pepino mozaika virusunun yayılmasını artırır. Bundan başqa, əl ilə tozlanma prosesinin həyata keçirilməsi virusun yayılma riskini daha da yüksəldir. Virusun yayılması calaq vasitəsilə də baş verir. Beynəlxalq ticarətdə virusun əsas yayılma yolu isə sirayətlənmiş toxum, şitil və meyvə hesab olunur.
Oxşar xəbərlər
Konserv sexinin fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb
Daxil olmuş müraciət əsasında Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları Lənkəran rayonu, Digah kəndində fəaliyyət göstərən fiziki şəxs Valeh İsa Raqif oğluna məxsus meyvə-tərəvəzin konservləşdirilməsi sexində plandankənar yoxlama keçirib. Baxış zamanı müəssisədə sanitar-texniki və sanitar-gigiyenik vəziyyətin qənaətbəxş olmadığı, texnoloji ardıcıllıq prinsipinə əməl edilmədiyi, konservləşdirilmiş tərəvəz turşularının üzərində etiket məlumatlarının mövcud olmadığı müəyyən edilib. Faktla bağlı qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq müəssiənin fəaliyyəti nöqsanlar aradan qaldırılanadək məhdudlaşdırılıb, sahibkar barəsində inzibati protokol tərtib olunub.
Qarabağ, Şərqi Zəngəzur və Naxçıvan dabaq xəstəliyindən azad status əldə edəcək
Ölkəmizin daha bir heyvan xəstəliyindən azad status əldə etməsi istiqamətində uğur əldə olunub. Belə ki, AQTA tərəfindən dabaq xəstəliyindən azad zonaların yaradılması üçün Ölkə Nəzarət Proqramı hazırlanaraq, Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatına təqdim edilib. Proqram icraya yönəldilib. Beləliklə, ölkəmizin Şərqi Zəngəzur və Qarabağ iqtisadi rayonlarında (Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı rayonlarının əraziləri tam, Füzuli, Xocavənd və Laçın rayonlarının əraziləri qismən əhatə edilməklə) və Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində dabaq xəstəliklərindən azad zonaların yaradılması prosesinə başlanılıb. Azad statusun alınması heyvan mənşəli məhsulların ixracı və tranzit daşınmasına əhəmiyyətli dərəcədə müsbət töhfə verəcək. Ölkə Nəzarət Proqramına mütəmadi epizootoloji monitorinqlərin aparılması, heyvanların identifikasiyasının və qeydiyyatının başa çatdırılması, heyvan daşınmalarının Avtomatlaşdırılmış Qida Təhlükəsizliyi İnformasiya Sistemi (AQTİS) üzərindən izlənilməsi və kütləvi vaksinasiya tədbirlərinin yerinə yetirilməsi daxildir. Xatırladaq ki, Azərbaycan 2024-cü ildə ÜHST tərəfindən xırdabuynuzlu heyvanların taunu və yüksək patogen quş qripi xəstəliyindən azad ölkə kimi tanınıb, eyni zamanda əvvəlki illərdə əldə edilmiş atların afrika xəstəliyi və donuzların afrika taunu xəstəliyindən azad status qorunub saxlanılır.
AQTA sədri Naftalanda vətəndaşları qəbul edəcək
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin sədri Qoşqar Təhməzli avqustun 18-i saat 10:00-da Naftalan şəhər Heydər Əliyev Mərkəzində Naftalan, Gəncə şəhərləri və Samux, Kəlbəcər, Daşkəsən, Göygöl, Goranboy, Xocalı rayonlarından olan vətəndaşların qəbulunu keçirəcək. Vətəndaşlar ad, soyad, ata adı, müraciətin məzmunu, yaşayış ünvanı və telefon nömrəsini göstərməklə info@afsa.gov.az elektron ünvanına rəsmi şəkildə müraciət edərək və ya “1003-Çağrı Mərkəzi” ilə əlaqə saxlayaraq avqustun 17-dək qəbula yazıla bilərlər. Agentliyin səlahiyyət dairəsinə aid məsələlərlə yanaşı, AQTA-nın region üzrə yerli bölmələrində işlə təmin olunmaq istəyən müvafiq ixtisaslara yiyələnmiş vətəndaşlar da müraciət edə bilərlər.
