Giriş
İstixana şəraitində pepino mozaika virusunun yayılma yolları
30 Avqust 2023 11:50
Pepino mozaika virusu başda pomidor bitkisi olmaqla, pepino, badımcan, kartof, reyhan bitkilərini, habelə Sarmaşıqkimilər, Quşüzümüçiçəklilər, Pəncərkimilər və b. fəsilələrə daxil olan yabanı bitkiləri sirayətləndirir. İlk dəfə 1974-cü ildə Peruda pepino bitkisi üzərində tapılıb. Kanada və Amerika Birləşmiş Ştatları, Çili, Ekvador, Qvatemala və Peru, Morokko, Çin, Avstriya, Belçika, Yunanıstan, Çexiya, Danimarka, Fransa, Almaniya, Macarıstan, İrlandiya, İtaliya, Holandiya, Polşa, Rumıniya, Slovakiya, İspaniya, İsveç və İngiltərədə istixana şəraitində becərilən pomidor bitkilərində rast gəlinməsi qeydə alınmışdır.
Pepino mozaika virusunun bitkidə yaratdığı simptomlar virusun genotipinə, bitkinin növünə, sortuna, fenologiyasına və iqlim şərtlərinə görə dəyişir. Belə ki, simptomlar payız və qış aylarında işıq səviyyəsinin və temperaturun aşağı olduğu vaxtlarda daha tez müşahidə olunur. Daha isti və işıqlı aylarda virus yaşlı bitkilərdə yaşam qabiliyyətini saxlayır, lakin heç bir simptom müşahidə olunmur. Ümumiyyətlə, simptomlar sirayətlənmədən 2-3 həftə sonra müşahidə olunur və cərgə boyunca yayılmağa başlayır.
Sirayətlənmiş bitkilərdə tez-tez alçaqboyluluq, bitkinin təpə hissəsi ətrafındakı yarpaqlarda tünd ləkələr, aşağı yarpaqlarda isə qəhvəyi ləkələr əmələ gəlir. Yarpaqlarda sarı rəngli ləkələr əmələ gəlir, sonra həmin sarı ləkələr parlaq sarı ləkələrə çevrilir. Gövdələrdə qəhvəyi zolaqlar əmələ gəlir, bitki böyüdükcə bu zolaqlar bitkinin böyümə nöqtəsinə yaxın bütün gövdəni, eləcə də çiçək salxımlarını əhatə edir. Qəhvəyi ləkələr inkişaf edən çiçəklərə sirayətləndikdə, onların inkişafının dayanmasına səbəb olur. İnkişaf etməkdə olan meyvələr sirayətləndikdə meyvələrin qabığının da qəhvəyi rəngdə olduğu müşahidə olunur. Erkən sirayətlənmiş yarpaqlar və meyvələr əlamətsiz olaraq müşahidə olunmaqla yanaşı, əlamətlər meyvə salxımında və yarpaqlarda müşahidə olunub, sonradan görünməz olması da mümkündür.
Nəzərə almaq lazımdır ki, virus yüksək yoluxuculuq qabiliyyətinə malik olub, müxtəlif səthlərdə uzun müddət bu qabiliyyətini saxlayır. Virusun otaq temperaturunda uzun müddət stabil qaldığı, sirayətlənmiş səthlərdə və bitki qalıqlarında uzun müddət canlılığını saxladığı məlumdur.
Çirklənmiş alətlər, ayaqqabılar, paltarlar, əllər və bitkidən bitkiyə təmas yolu ilə asanlıqla mexaniki şəkildə yayılır. Virus ərazidə çalışan işçilər bitkilərə toxunmaqla daha asan yayıla bilir. Virus 18-21° C temperaturda 90 gündən çox qalır. 10° C temperaturda saxlanılan nəm üzvi tullantıda sabit qalmaqla nisbətən uzun müddət yoluxma qabiliyyətini saxlayır. Ümumilikdə işçilərin geyimlərində virus 14 gün qalır.
Tozlanmada istifadə edilən Bombus cinsinə aid tozlandırıcı arıların virus daşıyıcısı olmasını nəzərə alaraq, arı koloniyalarının bir bölmədən digər bölməyə və ya bir təsərrüfatdan digər təsərrüfata daşınması və təkrar istifadəsi ərazidə Pepino mozaika virusunun yayılmasını artırır. Bundan başqa, əl ilə tozlanma prosesinin həyata keçirilməsi virusun yayılma riskini daha da yüksəldir. Virusun yayılması calaq vasitəsilə də baş verir. Beynəlxalq ticarətdə virusun əsas yayılma yolu isə sirayətlənmiş toxum, şitil və meyvə hesab olunur.
Oxşar xəbərlər
“Ulduz-reytinq” layihəsi çərçivəsində müraciətlərin sayı 100-ü keçib
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu (AQTİ) qida sahəsində fəaliyyət göstərən ictimai iaşə obyektlərinin risk göstəricilərinə əsasən reytinqini müəyyənləşdirməyə davam edir. Həyata keçirilən qiymətləndirmə həm ictimai iaşə obyektləri üçün keyfiyyət göstəricisi sayılır, həm də müştərilər üçün daha etibarlı seçim şansı yaradır. “Ulduz-reytinq” layihəsi çərçivəsində restoranların reytinqi müvafiq olaraq 3, 4 və 5 ulduzla qiymətləndirilir. İndiyə qədər Bakı və regionlar daxil olmaqla sahibkarlar tərəfindən AQTİ-yə 101 müraciət daxil olub, onlardan 32 müəssisə müxtəlif reytinq təsnifatları ilə qiymətləndirilib. Digər müraciətlərin qiymətləndirilməsi prosesi isə davam edir. Məlumat üçün qeyd edək ki, Bakı, Gəncə, Lənkəran bölgələri üzrə "Ulduz-reytinq" sertifikatı ilə qiymətləndirilən ictimai iaşə obyektləri üstünlük təşkil edir. Qeyd edək ki, proses sahibkarların könüllü müraciətinə əsasən həyata keçirilir. Bunun üçün sahibkarlar info@afsi.gov.az elektron poçtu vasitəsilə AQTİ-yə rəsmi müraciət etməlidirlər. Müraciət İnstituta daxil olduqdan sonra 30 gün müddətində ictimai iaşə obyektində yoxlama aparılır. 10 iş günü müddətində isə sahibkarlara nəticələr haqqında rəsmi bildiriş göndərilir. Nəticələrə uyğun olaraq ictimai iaşə obyektlərinə 1 il müddətinə müvafiq sertifikat verilir.
Qoşqar Təhməzli qida sahəsində fəaliyyət göstərən sahibkarları qəbul edəcək
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin sədri Qoşqar Təhməzlinin növbəti vətəndaş qəbulu Agentliyin inzibati binasında mayın 1-i saat 14:00-da keçiriləcək. Qida zəncirinin bütün mərhələlərində fəaliyyət göstərən sahibkarlar, o cümlədən qida məhsullarının istehsalı, emalı, idxal-ixracı, daşınması, satışı və sair sahələrdə çalışan şəxslər onları narahat edən məsələlərlə bağlı Agentlik sədri ilə görüşə bilərlər. Görüşdə iştirak etmək istəyən şəxslər ad, soyad, fəaliyyət sahəsi, müraciətin məzmunu və telefon nömrələrini göstərərək info@afsa.gov.az elektron poçtu vasitəsilə müraciət etməklə və ya (+994 50) 515 51 87 nömrəsinə zəng etməklə, həmçinin vatsap üzərindən əlaqə saxlamaqla qəbula yazıla bilərlər.
Qoşqar Təhməzli Ağsuda vətəndaşları qəbul edib
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin sədri Qoşqar Təhməzli aprelin 25-i Ağsuda Ağsu, İsmayıllı, Qobustan, Şamaxı rayonlarından olan vətəndaşları qəbul edib. Qəbuldan öncə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin abidəsi ziyarət edilib, önünə gül dəstələri düzülüb, xatirəsi ehtiramla yad edilib. Qəbulda vətəndaşların müraciətləri diqqətlə dinlənilib, bir qismi yerində öz həllini tapıb, qaldırılan bəzi məsələlər araşdırılması üçün nəzarətə götürülüb. Qida sahəsində işlə təmin olunmaq istəyən müvafiq ixtisaslara yiyələnmiş vətəndaşların müraciətlərinə də baxılıb. Agentliyin fəaliyyət dairəsinə aid olmayan müraciətlər isə müvafiq qurumlara çatdırılmaq üçün qeydiyyata alınıb.
