Məktəbəqədər yaşlı uşaqların qidalanması necə təşkil olunmalıdır?
26 Yanvar 2024 10:16

Məktəbəqədər yaşlı uşaqların normal inkişafını təmin etmək üçün onlar yaşlarına uyğun düzgün qidalandırılmalıdır.
Uşaqların anadan olandan sonra ilk 2 il ərzində ana südü ilə qidalanması onları xəstəliklərdən qoruyur, beynin inkişafını sürətləndirir. Ana südü uşaqların təhlükəsiz və bəsləyici qida ilə təminatına zəmanət verir. BMT-nin Uşaq Fondunun və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyəsinə əsasən, körpələr doğulduqdan 1 saat sonra ana südü ilə qidalanmağa başlamalı və ilk 6 ayda yalnız ana südü ilə qidalanmalıdırlar. Bu proses minimum 2 yaş tamam olana qədər davam etdirilməlidir.
6 aydan sonra azyaşlıların qida rasionu əsasən taxıl məhsullarından, həmçinin az miqdarda meyvə, tərəvəz, yumurta, süd məhsulları, balıq və ya qırmızı ətdən ibarət olmalıdır. Bəzən uşaqlara daha çox duz, şəkər və yağ ehtiva edən qidalar verilir. Lakin zaman keçdikcə belə qidalanmanın mənfi təsirləri ortaya çıxır. Erkən uşaqlıq dövründə uşaqların qeyri-zəngin qidalarla qidalandırılması onların immunitetinin aşağı düşməsinə, gözlərinin zəifləməsinə, əsas vitamin və qida maddələrinin çatışmazlığına səbəb ola bilər.
Sağlam qida rasionunun təşkili ilə yanaşı, qidalanma vərdişləri də uşaqların sağlam böyüməsi üçün vacib məsələlərdən biridir. Belə ki, ev və bağça kimi uşaqların zamanının əsas hissəsinin keçdiyi mühitlər onların qidalanma vərdişlərinin formalaşmasına təsir göstərir. Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün qidalanma zamanı nəzərə alınması vacib olan faydalı məsləhətlər isə bunlardır:
- Uşaqların qidalanması üçün ev şəraitində yemək hazırlamaq, onlara müntəzəm olaraq planlaşdırılmış qəlyanaltılar vermək, planlaşdırılmamış qidalanmanı məhdudlaşdırmaq;
- Qidalanma zamanı uşaqların diqqətini qidaya yönləndirərək onları düzgün olmayan davranışlardan (qida, əşya və oyuncaqlarla oynamaq və s.) çəkindirmək;
- Qidalanma zamanı qaçmaq və ya oynamaq qidanın nəfəs borusuna gedərək boğulma ehtimalını yaratması səbəbindən uşağın oturmuş halda olmasına əmin olmaq;
- Uşaqlara zamanla müxtəlif çeşid qidaları təklif etmək. Çünki onlar getdikcə demək olar ki, bütün qidalardan istifadə etməyi öyrənəcəklər.
- Yemək vaxtını mümkün qədər xoş keçirmək və uşaqları qidalanmaya məcbur etməmək. Çünki məcburiyyət həddindən artıq qidalanmaya səbəb ola bilər ki, bu hal da uşaqların kökəlməsinə gətirib çıxarar.
- Sağlam qidalanma vərdişlərində nümunəvi davranmaq. Belə ki, uşağın bu vərdişlərə yiyələnməsi üçün valideyn sağlam qidalanmalı, övladı üçün nümunə olmalıdır.
Qeyd edək ki, sağlam qidalanma ilə yanaşı, məktəbəqədər yaşlı uşaqlar gündəlik fiziki fəaliyyətə də təşviq olunmalıdır.
Məqalə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Elmi Araşdırmalar Mərkəzinin Qida təhlükəsizliyi və risklərin qiymətləndirilməsi şöbəsinin böyük mütəxəssisi Cəmilə Hacızadə Atakişili tərəfindən hazırlanıb.
Oxşar xəbərlər

İdxal olunan gilas tinglərində uyğunsuzluq aşkarlanıb
Əkin-səpin materiallarına nəzarət tədbirləri çərçivəsində Türkiyədən idxal edilən gilas tinglərindən Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları tərəfindən nümunələr götürülərək müayinələrə cəlb olunub. Aparılan müayinələr nəticəsində Çəyirdəklilərin bakterial ləkəliyi (Xanthomonas arboricola pv.Pruni) xəstəliyi aşkarlanıb. Fitosanitar karantin tələblərinə cavab verməyən sözügedən yük partiyası ilə bağlı qanunvericiliyə uyğun qərar qəbul edilərək 17800 gilas tingi məhv edilib. Qeyd edək ki, Çəyirdəklilərin bakterial ləkəliyi patogen bağçılıq təsərrüfatlarına ciddi zərərvurma potensialına malik olmaqla, məhsuldarlığın və keyfiyyət göstəricilərinin azalmasına səbəb olur.

Novruz təamlarından istifadə edərkən nələrə diqqət yetirməliyik?
Novruz süfrəsi bol çeşidli yemək və şirniyyatlarla zəngindir. Bayramın ənənəvi yeməkləri çox zəngin və kalori baxımından yüksək olur, buna görə də balanslı qidalanmaq çox önəmlidir. Bayram günlərində qidaların qarışdırılmaması və müəyyən həddin gözlənilməsi vacib şərtdir. Çünki həddindən artıq yemək mədə-bağırsaq sistemi üçün problemlər yarada bilər. Bayramda zülal, yağ, karbohidrat və lif tərkibli qidaların balanslı şəkildə istehlakına diqqət etmək lazımdır. Xüsusilə də bişmiş qidaların həzmini asanlaşdıran mövsümi tərəvəz salatlarına üstünlük verilməlidir. Tərəvəzlər lif və sellüloza ilə zəngin olduğu üçün aclığı dəf edir və qidanın həzmini asanlaşdırır. Mütəxəssislər bir yemək saatında üçdən artıq çeşiddə yeməyin istehlakını tövsiyə etmirlər. Bayram süfrəsində qızardılmış məhsullara deyil, sobada bişirilmiş balıq və digər ət növlərinə üstünlük verilməlidir. Yaxşı olar ki, balıq yeməkləri hazırlandıqdan sonra tez bir zamanda istehlak edilsin. Bayram günlərində yemək və salatların hazırlanmasında daha geniş istifadə olunan mayonezi qatıqdan hazırlanmış sous, xama və kefirlə əvəz etmək məsləhət görülür. Novruz təamlarından olan şəkərbura, paxlava və digər şirniyyatlar tərkibindəki yağ və şəkər səbəbindən yüksək kalorili qidalardır. Xörəklərdən dərhal sonra yüksək kalorili şirniyyatların yeyilməsi çəkinin artmasına səbəb olur. Bu şirniyyatlarla bərabər çərəzlərin istehlakı gündəlik kalori qəbulunu artırır. Düzgün qidalanmanın vacib şərtlərindən biri də yavaş-yavaş yeməkdir. Çünki doyma siqnalı beynə 20 dəqiqə ərzində çatır. Yavaş-yavaş qidalanma həddindən artıq qida qəbulunun qarşısını alır. Mayenin düzgün qəbul edilməsi də sağlam qidalanmanın vacib şərtlərindəndir. Yemək vaxtı və yeməkdən dərhal sonra su içmək məsləhət görülmür. Suyun qida istehlakından 30 dəqiqə əvvəl ilıq halda içilməsi faydalı hesab olunur. Bayram günlərində fiziki aktivliyin yüksək olması da düzgün və balanslı qidalanmaq qədər vacib və faydalıdır.

"Şüa" restoranında nöqsanlar aşkarlandı
Fiziki şəxs Mikayılov Elvin Vaqif oğluna məxsus Bakı şəhəri, Nərimanov rayonu, Koroğlu Rəhimov 19 ünvanında fəaliyyət göstərən "Şüa" ictimai iaşə müəssisəsində AQTA əməkdaşları tərəfindən keçirilən yoxlama zamanı bir sıra nöqsanlar aşkarlanıb. Belə ki, sanitar-gigiyenik qaydaların gözlənilmədiyi müəssisədə qida məhsullarının saxlanması rejiminə əməl olunmadığı, temperaturun monitorinqinin aparılmadığı, emal sahəsində havalandırma sisteminin quraşdırılmadığı, mal qonşuluğu prinsipi pozulmaqla saxlanılan və baytarlıq sənədləri olmayan balıq, toyuq, hindquşu məhsulları müəyyən olunub. Həmçinin soyuq qəlyanaltılar və isti yeməklərin hazırlanmasının eyni sahədə həyata keçirildiyi, çalışan işçilərin soyunub geyinməsi üç sahənin ayrılmadığı, qida məhsullarının saxlandığı rəflərin korroziyaya uğradığı aşkar olunub. Müəssisədə çalışan işçilərin tibbi müayinədən keçmədən və gigiyenik təlimlərə cəlb edilmədən fəaliyyət göstərməsi kimi bir sıra nöqsanlar qeydə alınıb. Aşkar olunan faktla bağlı inzibati protokol tərtib edilib və nöqsanların aradan qaldırılması üçün icrası məcburi göstərişlər verilib.