Giriş
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinin qarşısını necə almaq olar?
18 Sentyabr 2024 16:17
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyi ilk dəfə Şimali Amerikada qeydə alınıb və 1960-cı ildən başlayaraq Avropa və Orta Şərqdə geniş yayılıb. Karantin statusuna görə Cənubi və Şərqi Afrikada, həmçinin Argentina, Braziliya, Çili, Bəhreyn, Çin, Özbəkistan, Belarus, Gürcüstan, Moldova kimi ölkələrdə A1, Rusiya, Türkiyə, Ukrayna, Qazaxıstan kimi dövlətlərdə A2 siyahısına salınıb. Azərbaycanda ilk dəfə 2019-cu ilin may ayında Zaqatala-Balakən bölgəsindən Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Mərkəzi Fitosanitar Laboratoriyasına daxil olmuş alma və armud ağaclarının nümunələrində aşkar edilib.
Xəstəlik Azərbaycan florasında mövcud olan meyvə bitkilərindən alma, armud, heyva, əzgil, ərik, gavalı, böyürtkən, moruq, alça, çiyələk və digərlərinə daha çox ziyan vurur. Adından da göründüyü kimi, ən tipik əlaməti infeksiyalı bitkinin oddan yanmış formasında görünüş almasıdır. Bitkinin bütün yerüstü hissələri patogenlə sirayətlənə bilir. Bu zaman tumurcuq və çiçəklər məhv olur. Məhv olmuş çiçəklər quruyaraq tünd-qəhvəyi və ya qara rəng alır. Sirayətlənmiş cavan zoğ və budaqlar qəhvəyi rəng alır, ya da bir çox hallarda ucları xarakterik formada qatlanır və quruyub məhv olur.
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinin inkişafı üçün optimal şərait 27-30 °C, minimum 3-8 °C, maksimum 37 °C temperaturdur. Xəstəlik törədicisinin yayılması yağış, külək, eləcə də arılar, həşəratlar, aqrotexniki alət və avadanlıqlar, yoluxmuş tinglər vasitəsilə baş verir. Xüsusən də, yağış xəstəliyin bitkinin sirayətlənmiş hissəsindən sağlam hissəsinə yayılmasında böyük rol oynayır. Külək isə bakteriya qamçılarının bağ ərazisində ağacdan-ağaca və daha uzaq məsafələrə yayılmasına təsir göstərir. Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyi həssas sahib bitkilərin həm özünə, həm də məhsuluna əhəmiyyətli dərəcədə ziyan vurur. Bu patogen sürətlə yayılaraq, mövsüm ərzində böyük iqtisadi itkiyə səbəb olur. Əlverişli hava şəraitində, çiçəklənmə mərhələsində yoluxduqda məhsul itkisi daha da artır.
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinə qarşı mübarizə məqsədilə kompleks tədbirlər həyata keçirilməlidir. Belə ki, davamlı sortlardan, sertifikatlı ting və calaqlardan istifadə edilməlidir. Həmçinin sirayətlənmiş sahələrdə sahib bitkilərdən çilik, qələm, anac kimi çoxalma materialları götürülməməlidir. Quru hava şəraitində xəstə budaqlar yoluxmuş hissədən azı 30-40 sm altdan kəsilərək bağdan çıxarılmalı və yandırılmalıdır. İri budaqlar kəsilən zaman budanmış yerlərə 10 %-lik natrium hipoxlorit (ağardıcı) və bağ məlhəmi vurulmalıdır. Bıçaq, mişar, qayçı və digər alətlər budamadan sonra 3 %-lik lizol və ya 10 %-lik natrium hipoxlorit məhluluna batırılaraq dezinfeksiya edilməlidir.
Qeyd edək ki, meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinə qarşı kimyəvi mübarizə üsulları onun tamamilə aradan qaldırılmasında səmərəli deyil. Bu istiqamətdə yeganə mübarizə üsulu yoluxmuş hissələrin məhv edilməsindən ibarətdir.
Oxşar xəbərlər
AQTA-nın Birləşmiş Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin VI plenum iclası keçirilib
Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin Birləşmiş Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin (BHİK) növbəti iclası keçirilib. Onlayn təşkil olunan iclasda komitənin üzvləri, ilk həmkarlar təşkilatlarının sədrləri və digər əməkdaşlar iştirak edib. Plenum iclasda Agentliyin BHİK-nın sədri Tural Əlizadə 2024-cü il ərzində görülən işlər barədə iştirakçılara ətraflı məlumat verib. Həmçinin komitənin üzvləri ilə təşkilati məsələlər müzakirə olunub. Eləcə də Təftiş Komissiyasının tərkibinə yenidən baxılıb və Komissiyanın yeni sədri seçilib. İclasın sonunda gündəlikdə duran məsələlərlə bağlı müvafiq qərarlar qəbul edilib.
AQTA GMO məhsullarla bağlı sahibkarlara xəbərdarlıq edib
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) həyata keçirilən son nəzarət tədbirləri zamanı, xüsusilə ölkəyə xaricdən tərkibində GMO olan qida məhsullarının idxalına cəhd göstərilməsi faktlarını aşkarlayıb. Bununla bağlı olaraq bildirilir ki, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən, genetik modifikasiya olunmuş bitkilər, həmçinin müasir biotexnoloji və gen mühəndisliyi metodları ilə yaradılmış kənd təsərrüfatı bitki materialları, elmi tədqiqat, sınaq və sərgilərdə nümayiş məqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan, genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin genetik materiallarından istifadə edilərək istehsal olunan qida məhsullarının ölkəyə gətirilməsi, istehsalı, dövriyyəsi qanunla qadağandır. Ötən müddət ərzində bu sahədə qanunun icrasının təmin edilməsi məqsədilə AQTA tərəfindən qanunamüvafiq tədbirlər görülərək, bu cür qida məhsullarının idxalına icazə verilmir və belə halların qarşısı qətiyyətlə alınır. Hazırda Agentlik GMO məhsullarla bağlı yoxlama-nəzarət tədbirlərini daha da gücləndirilib. Qeyd edək ki, Agentlik tərəfindən ölkəyə idxal edilən qida məhsulları yoxlama nəzarət tədbirlərinə cəlb edilərək risk qiymətləndirilməsi əsasında müvafiq müayinələr həyata keçirilir. Aparılan son nəzarət tədbirləri çərçivəsində İran İslam Respublikasından idxal edilən bir sıra məhsul partiyalarından nümunə götürülərək Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyasında sınaqlara cəlb edilib. Sınaq nəticəsinə əsasən məhsulların tərkibində genetik modifikasiya olunmuş orqanizmlər (GMO) aşkarlanıb. Aşkarlanan bütün faktlarla bağlı qanunvericiliyə uyğun olaraq zəruri tədbirlər görülüb. AQTA bu sahədə fəaliyyət göstərən sahibkarlara xəbərdarlıq edərək bir daha diqqətə çatdırır ki, ölkəmizə GMO qida məhsulları idxal edilməsi yolverilməzdir. Belə məhsulların qanunsuz olaraq ölkəmizə idxal edilməsi cəhdlərinin qarşısı isə qətiyyətlə alınacaq və qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq, sərt tədbirlər görüləcəkdir.
AQTA çay və qənd məhsulları üzrə aparılan monitorinqlərin nəticəsini açıqlayıb
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən ölkədə qida təhlükəsizliyinə risk əsaslı yanaşmanın tətbiqi və daxil olan istehlakçı şikayətlərinə dair məlumat bazasının təhlili nəticəsində hazırlanan Multimonitorinq Planının icrası davam etdirilir. Bununla əlaqədar keçirilən monitorinqlər çərçivəsində ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən ticarət şəbəkələrindən yerli məhsul partiyalarından 21 ədəd qənd və 24 ədəd qara çay nümunələri götürülərək Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq sınaq laboratoriyalarına təqdim edilib. Götürülmüş nümunələr qənd məhsulunda kükürd dioksidin (SO2) miqdarı, qara çayda isə maya, kif göbələkləri və salmonellanın təyini üzrə laborator müayinələrə cəlb olunub. Nümunələrin sınaq nəticələrinə əsasən, 18 qənd və 24 qara çay məhsulunda hər hansı uyğunsuzluq aşkarlanmayıb. Aşağıdakı cədvəldə qeyd olunan 3 sahibkara məxsus 3 qənd məhsulunda kükürd dioksidin miqdarının normadan artıq olduğu müəyyən edilib. Aşkar edilmiş uyğunsuzluqlarla bağlı həmin müəssisələrdə plandankənar yoxlama keçirilib, məhsul partiyalarının ticarət şəbəkələrindən geri çağrılması ilə bağlı məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqi barədə qərarlar qəbul edilib. Eyni zamanda, müəssisələrdə faktiki mövcud olan məhsullardan nümunələr götürülərək müayinələrə cəlb olunub. Nümunələrin sınaq nəticələrinə əsasən, 1 müəssisədə uyğunsuzluq müəyyən edilib. Bununla əlaqədar sahibkar inzibati məsuliyyətə cəlb edilib, məhsulun ticarət şəbəkəsindən geri çağrılması ilə bağlı icrası məcburi göstərişlər verilib. 2 müəssisədən götürülən nümunələrin sınaq nəticələri isə uyğun olub. Bu istiqamətdə zəruri tədbirlər davam etdirilir. Uyğunsuzluq aşkarlanan qənd məhsulları və istehsalçıları ilə aşağıdakı cədvəldən tanış ola bilərsiniz: № Məhsulun adı Məhsulun istehsalçısı Məhsulun partiya/seriya nömrəsi, istehsal və son istifadə tarixi Aşkar edilmiş uyğunsuzluq “Qidam” əmtəə nişanlı qənd "Elhay" MMC 20.10.2024-20.10.2025 Kükürd dioksid "ВАШ УРОЖАЙ" əmtəə nişanlı kəllə qənd fiziki şəxs Musazadə İsa 16.11.2024-16.11.2025 Kükürd dioksid "Özşəkər" əmtəə nişanlı qənd fiziki şəxs Kərimov Cavid 16.11.2024-16.11.2025 Kükürd dioksid
