Orqanizmdə kalsium çatışmazlığının baş verməməsi üçün necə qidalanmalı?

20 May 2021 00:00

Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) “AQTA maarifləndirir” rubrikası davam edir. Rubrika çərçivəsində AQTA və Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun (AQTİ) mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanan maarifləndirici materiallar, sağlam qidalanma ilə bağlı tövsiyələr, ölkədə qida təhlükəsizliyinin təmin olunması ilə bağlı zəruri məlumatlar oxucuların diqqətinə çatdırılır. AQTİ-nin Keyfiyyətə nəzarət departamentinin mütəxəssisi Gülnarə Quluzadənin hazırladığı budəfəki maarifləndirici mövzumuz isə kalsium çatışmazlığının aradan qaldırılmasında qidalanmanın rolu haqqındadır.

Kalsium (Ca) orqanizm üçün vacib makroelementlərdən biridir. Bu mineral maddə sümükləri, dişləri və birləşdirici toxumaları möhkəmləndirmək, eləcə də əzələlərin aktiv hərəkətini idarə etmək, ürək fəaliyyətini tənzimləmək, qanın laxtalanma prosesini normallaşdırmaq və hüceyrələr arasındakı sinir impulslarını asanlıqla ötürmək baxımından orqanizm üçün zəruri hesab olunur.

Sağlam və yetkin bir insan orqanizmində orta hesabla mövcud kalsiumun ümumi miqdarının təxminən 99 %-i əsasən diş və sümüklərdə cəmləşir, qalan 1 %-i isə qan və digər toxumalarda saxlanılır. Qanda kalsiumun səviyyəsi orqanizm tərəfindən daima tənzimlənir. Belə ki, qida rasionumuzda kifayət qədər kalsium ehtiva edən məhsullar istehlak edilmədiyi halda, bədən bu mineral maddəni sümüklərdən qan dövranına keçirir. Həmçinin kalsium yaşlanma, bir sıra hormonal və irsi xəstəliklər səbəbindən orqanizm tərəfindən az mənimsənilə bilər ki, bu da yenidən kalsium çatışmazlığına yol açır.

Kalsium mübadiləsi pozulduqda orqanizmdə onun səviyyəsi həm azala, həm də çoxala bilər. Kalsiumun qandakı miqdarı olduqca aşağı düşərsə, kalsium defisitinə və ya hipokalsemiyaya səbəb olur. Bu zaman insanda iştahasızlıq və qidalanma pozuntusu, anoreksiya, əzələdə qıc olmalar və ya zəiflik, barmaqlarda uyuşma, qeyri-stabil ürək döyüntüləri kimi problemlər yaranır. Kalsiumun nəinki çatışmazlığı, artıqlığı zamanı da orqanizmdə müxtəlif problemlər meydana gələ bilər. Qeyd edək ki, qanda kalsiumun səviyyəsinin yüksək olması hiperkalsemiya adlanır və bu, böyrək daşı, qəbizliklə yanaşı, zəiflik, yorğunluq, ürək bulanması, qusma, nəfəs darlığı, sinə ağrısı, nizamsız ürək döyüntüsü kimi əlamətlərlə müşahidə edilir.

Orqanizmin kalsiuma olan tələbatını ödəmək üçün balanslaşdırılmış qidalanmaya üstünlük vermək lazımdır. Belə ki, gün ərzində süd, pendir, qatıq kimi kalsiumla zəngin qidaları istehlak etmək faydalıdır. Həmçinin portağal suyunun, balqabaq, sarımsaq, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərin (xardal, kahı, kələm, ispanaq), paxlalılar və taxıl məhsullarının, eləcə də bir sıra balıq və dəniz məhsullarının müntəzəm istehlakı orqanizm üçün zəruri olan kalsium ehtiyacının ödənməsi üçün əhəmiyyətlidir. Qeyd edək ki, sərt pendirin tərkibinə nəzər yetirdikdə, onun 100 qr-da 1 q kalsium, süd və qatıqda isə 100 qr-da 180 mq-a qədər kalsium mövcuddur. Taxıllarda isə 100 qr-da 30 mq, lakin tərkibi zənginləşdirildikdə, bu miqdar 100 qr-da 180 mq-a çata bilər. Badam, küncüt və çia toxumunun isə hər 100 qr-da kalsiumun miqdarı 250-600 mq arasında dəyişir.

Fərqli mənbələrdən kalsium üçün pəhriz istinad dəyəri aşağıdakı cədvəldə verilir: