Giriş
Ovlanmış heyvan və quşlar xəstəliklərin daşıyıcısı ola bilərmi?
11 Dekabr 2023 16:51
Ölkəmizdə ovçuluğa maraq böyükdür. Bu əsasən respublikamızın ovlanmasına icazə verilən heyvan və quş növləri ilə zəngin olması ilə əlaqədardır. Dağ keçisi, qaban, dovşan, bataqlıq qunduzu, Dağıstan turu, bildirçin, qaşqaldaq, cüllüt, çöl qazı və ördəyi və digər sənaye zonalarından kənar ərazilərdə məskunlaşan ov heyvan və quşları təbii qidalarla qidalanır və yemlərin ən faydalısını seçir. Məhz bu səbəbdən ov əti yüksək kaloriliyə və pəhriz xüsusiyyətlərinə malik olan ət növü kimi qiymətləndirilir. Ov ətinin morfoloji və bioloji xüsusiyyətləri heyvan və quşların növü, yaşı, cinsi və köklük dərəcəsi ilə müəyyən edilir.
Ölkəmizdə fauna və floranın mühafizəsi baxımından heyvan və quşların müəyyən olunmuş qaydalar çərçivəsində ovlanması mühüm ekoloji əhəmiyyət kəsb edir. Müvafiq qurumlar tərəfindən hər il ov mövsümü ərəfəsində ov ərazisi, həmçinin hər bir heyvan və quşun ovlanma müddəti barədə əhaliyə məlumat verilir. Bunun sayəsində ovçular ovlana bilən heyvan və quş növləri və ov dövrü barədə məlumatlı olurlar. Məsələn, adətən sentyabr-dekabr aylarında qaban, dekabr-fevral aylarında dovşan, oktyabr-fevral aylarında bataqlıq qunduzunun ovuna icazə verilir.
Heyvan və quşların çoxalma (balalama, yumurtlama və s.) dövründə ovlanması onların rifahı baxımından yolverilməz hesab edilir. Buna görə də, çöl heyvan və quşlarının ovlanmasına onların bioloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla icazə verilir.
Ov qənimətləri hesab olunan çöl heyvan və quşlarının ətinin kortəbii istehlakı insan sağlamlığı üçün təhlükəli ola bilər. Belə ki, bütün ev heyvan və quşları kimi çöl heyvan və quşları da müxtəlif etiologiyalı (parazitar, bakterial, viral və s.) xəstəliklərə həssasdır. Ov heyvanları və quşları arasında insan sağlamlığı üçün təhlükəli hesab edilən xəstəliklərdən quş qripi, bruselyoz, quduzluq, qarayara, tulyaremiya, trixenelyoz, listerioz, leptospiroz, vərəm və başqa xəstəlikləri misal göstərmək olar. Təbiətdə yaşayan heyvan və quşlardan cüyür, maral, qırqovul, göyərçin, qaz və ördəklərdə əsasən vərəm, dovşan, dağ keçisi, qırqovul və göyərçinlərdə yalançı vərəm, maral, sığın, antilop və donuzlarda isə nekrobakterioz xəstəliyi müşahidə edilir. Bütün növ, xüsusilə cavan çöl heyvan və quşlarında pasterellyoz və salmonellyoz xəstəliklərinə tez-tez rast gəlinir. Dələ və çöl dovşanı kimi heyvanlar isə tulyaremiya xəstəliyinin əsas yayılma mənbəyi hesab olunur.
Çöl heyvan və quşlarının vurulması zamanı onların dəri və bağırsaqlarındakı mikrobların ətə sirayət etməsi nəticəsində ov ətindən zəhərlənmə halları da istisna deyil. Eyni zamanda çöl heyvan və quşlarının soyulması, kəsilməsi və təmizlənməsi əsasən açıq sahədə həyata keçirildiyi üçün havada olan çirkləndiricilər, temperatur və digər amillər ov ətinin təhlükəsizliyinə təsir edə bilər. Təbiətdə ovlanan heyvan və quşların kəsimqabağı müayinəsi mümkün olmadığı üçün onların ətinin baytarlıq-sanitariya ekspertizası tərəfindən qiymətləndirilməsi əsasən kəsimdən sonra aparılır.
Ovçular ovçuluq sahələrində ov edərkən ekoloji və sanitar-gigiyenik qaydalara riayət etməlidirlər. Eyni zamanda seçilmiş ovlama üsulu heyvan və quşların rifahı qaydalarına uyğun olmalı və onlara əzab verməməlidir. Ov proseslərini heyvan və quşlarda stress yaratmadan tez bir zamanda başa çatdırmaq əldə olunan ətin keyfiyyəti baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Ovçuluq fəaliyyəti dövründə ovçuların bir sıra xəstəliklərə yoluxma və hətta xəstəlikləri yayma riski mövcuddur. Belə ki, ovlanan heyvan və quşlar arasında rast gəlinən zoonoz xəstəliklər, eləcə də müxtəlif həşərat sancmaları səbəbindən baş verən xəstəliklər ovçuların sağlamlığı üçün təhlükə mənbəyi hesab olunur.
Bütün bunları nəzərə alaraq, ov ətinin səbəb ola biləcəyi təhlükələrin qarşısını almaq məqsədilə aşağıdakı tövsiyələrin nəzərə alınması məqsədəuyğun hesab edilir:
- ovlanmamışdan əvvəl hərəkətlərində qeyri-adi hallar müşahidə olunan və ya xəstə olduğuna şübhə yaranan heyvan və ya quşun əti istehlak edilməməli;
- çiy və ya yarımbişmiş ov əti istehlakından çəkinməli;
- ovçular tərəfindən həşərat sancmalarını minimuma endirmək üçün tədbirlər görülməli;
- ovlanmış heyvanın və ya quşun qarın boşluğu təmizləndikdən sonra ətin nəmliyi qurudulmalı və emal olunana qədər soyudulmalı;
- çöl heyvan və quşlarının kəsilməsi, soyulması və təmizlənməsi zamanı əlcəklərdən (qalın rezin, lateks və ya nitril) istifadə edilməli;
- ov əti ilə təmasda olduqdan sonra əllər sabunla yuyulmalı və spirt tərkibli məhlullarla dezinfeksiya edilməli;
- ov əti ilə təmasda olan alət və avadanlıqlar (masa, kəsim lövhələri, bıçaq və s.) yuyucu vasitələrlə yuyulmalı və dezinfeksiya edilməli;
- ov əti və ət məhsulları baytar həkimi baxışından keçirilməli və baytarlıq-sanitariya ekspertizasına cəlb edilməlidir.
Sadalananlar nəzərə alınarsa, ovçuluq məhsullarının istehlakı zamanı əmələ gələ bilən təhlükələrin qarşısı alınmış olar.
Məqalə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Elmi Araşdırmalar Mərkəzinin Maarifləndirmə sektorunun böyük mütəxəssisi Rəna Kəngərli tərəfindən hazırlanıb.
Oxşar xəbərlər
Elektron siqaret istifadəsi "Popkorn" xəstəliyinə səbəb olur
Veyp istifadə edən yeniyetmələr arasında son dövrlərdə “Popkorn" xəstəliyinin yayılması ciddi narahatlıq yaradır. Veypin insan sağlamlığı üçün bir digər təhlükəsi isə tərkibindəki "diasetil" adlı kimyəvi maddə səbəbindən yaranan popkorn xəstəliyidir. Bu xəstəlik veyp istifadə edən yeniyetmələr arasında tənəffüs sistemi ilə bağlı sağlamlıq problemlərinə yol açır. Xəstəliyin adı isə çox maraqlıdır – "popkorn". Bəs niyə popkorn? Çünki bu xəstəliyin təsiri ilə ağciyərlərdən gələn səs popkorn xırıltısını xatırladır. Diasetil maddəsi qida sənayesində aromatizator kimi istifadə edilir və təhlükəsiz sayılır. Lakin veyp mayelərinə əlavə olunaraq inhalyasiya edildikdə, yəni nəfəsə çəkildikdə tənəffüs yollarına ciddi zərər vurur. Popkorn xəstəliyi özünü əvvəlcə adi bir respirator infeksiya kimi göstərir. Quru öskürək, nəfəs darlığı, döş qəfəsində ağrılar, halsızlıq və bəzən yüksək temperatur ilə müşahidə olunur. Lakin zamanla vəziyyət pisləşir, ağciyərlərdə geriyə dönməz dəyişikliklər baş verir. Unutmayaq ki, 39 ölkə veyp istifadəsini tamamilə qadağan edib, 82 ölkə isə yalnız ciddi tənzimləmələr əsasında satışına icazə verir. Əgər sağlamlığınızı qorumaq istəyirsinizsə, veypdən imtina etmək ən düzgün addım olacaq. Unutmayın ki, sağlamlığınız ən qiymətli sərvətinizdir!
“Top Qapı” restoranının sahibi barəsində inzibati icraata başlandı
Xəbər verildiyi kimi, Bakı şəhəri, Nərimanov rayonu, Əhmədbəy Ağa oğlu 26 ünvanında fəaliyyət göstərən fiziki şəxs Dadaşov Pərviz Almas oğluna məxsus “Top Qapı” ictimai iaşə müəssisəsində AQTA əməkdaşları tərəfindən keçirilən yoxlama zamanı ciddi nöqsanlar aşkarlanıb və qida obyektinin mətbəx sahəsinin fəaliyyəti həmin nöqsanlar aradan qaldırılanadək müvəqqəti məhdudlaşdırılıb. Agentlik tərəfindən həmin qərarın icra vəziyyətinin yerində yoxlanılması məqsədilə aparılan baxış zamanı “Top Qapı” restoranının məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqi barədə qərara əməl etmədən və göstərilən nöqsanlar tam aradan qaldırılmadan fəaliyyət göstərdiyi və müəssisədə təmir işlərinin aparıldığı bir vaxtda müxtəlif qidaların emal olunduğu müəyyən edilib. Faktla bağlı sahibkar barəsində qida təhlükəsizliyi sahəsində dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi çərçivəsində Agentliyin qanuni yazılı tələblərini (qərarlarını) yerinə yetirməməyə görə İnzibati Xətalar Məcəlləsinə uyğun olaraq inzibati icraata başlanılıb və müəssisənin mətbəx sahəsinə nöqsanlar tam aradan qaldırılanadək yenidən müvəqqəti məhdudiyyət tətbiq olunub.
AQTİ quru süd nümunəsində səriştəlilik sınaqlarının aparılması üçün müraciətləri açıq elan edir
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu (AQTİ) ölkədə fəaliyyət göstərən laboratoriyalar üçün səriştəlilik sınaqlarını davam etdirir. Aprel ayında keçirilməsi planlaşdırılan quru süd nümunəsində yağlılıq, nəmlik, quru maddə və laktozanın təyini sınaqlarında iştirak etmək üçün 30 aprel 2025-ci il son müraciət tarixi müəyyən olunub. Sınaqlarda iştirak etmək istəyən laboratoriyalar “Müraciət forması”nı dolduraraq info.pt@afsa.gov.az elektron poçtuna göndərməlidir. Səriştəlilik sınaqlarının nəticələri sınaqlar yekunlaşdıqdan sonra 1 ay müddətində İnstitutun rəsmi saytında yerləşdiriləcək. Laboratoriyaların nəticələri konfedensiallığı qorumaq məqsədilə individual laboratoriya nömrələri ilə açıqlanacaq. Həmçinin növbəti aylarda keçiriləcək səriştəlilik sınaqlarının proqramı ilə AQTİ-nin rəsmi saytı (afsi.gov.az) vasitəsilə tanış olmaq mümkündür. Saytda “Səriştəlilik sınaqları” adlı bölmədə aylar üzrə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan səriştəlilik sınaqlarının siyahısı və laboratoriyaların həmin sınaqlarda iştirak etməsi üçün lazım olan sənədlər (“Müraciət forması”, “Nəticələrin qeydiyyat forması (Mikrobioloji sınaqlar)”, “Proqram”) yerləşdirilib. Kolbasa matriksində nitrat, nəmlik, nişastanın təyini sınaqları cari ilin may, ət nümunəsində Salmonella qida infeksiyasının təyini üçün sınaqlar isə iyul ayında keçiriləcək. Buğda matriksində zədələnmiş toxumlar, şüşəvariliyin, cücərmiş dənin, sürməli dənin, oqranoleptik göstəricilərin, yaş qlütenin miqdarının, nəmliyin, natura və zibil qarışığının, sendimentasiya indeksinin, eləcə də düşmə ədədinin təyini üzrə sınaqlar avqust ayında aparılacaq. Su nümunəsində codluq, pH, elektrik keçiricilik parametrləri üzrə sınaqlar sentyabr, şərab matriksində şəkərin, metil spirtinin kütlə qatılığının, titrlənən və uçucu turşuların kütlə qatılığının təyini sınaqları isə 2025-ci ilin noyabrında həyata keçiriləcək. Qeyd edək ki, “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən təşkil olunan sınaqların məqsədi xarici keyfiyyətə nəzarət vasitəsi kimi dövlət və özəl laboratoriyalarda analiz nəticələrinin düzgünlüyünün və etibarlılığının təmin edilməsidir. Sınaqlar laboratoriya xidmətlərinin keyfiyyətinin artırılmasına, rutin analizlərin obyektiv qiymətləndirilməsinə və laboratoriya işçilərinin səriştəliliyinin artırılmasına şərait yaradır. Səriştəlilik sınaqlarında iştirakçıların fəaliyyəti laboratoriyalararası müqayisə yolu ilə əvvəlcədən müəyyən edilmiş meyarlara uyğun olaraq qiymətləndirilir. Qiymətləndirmə nəticələrinin beynəlxalq standartlara uyğunluğun təmin etmək üçün sınaqlar "ISO/IEC 17043 Uyğunluğun Qiymətləndirilməsi-Səriştəlilik Sınaqlarına Ümumi Tələblər" standartı əsasında təşkil edilir.
