Giriş
Ovlanmış heyvan və quşlar xəstəliklərin daşıyıcısı ola bilərmi?
11 Dekabr 2023 16:51
Ölkəmizdə ovçuluğa maraq böyükdür. Bu əsasən respublikamızın ovlanmasına icazə verilən heyvan və quş növləri ilə zəngin olması ilə əlaqədardır. Dağ keçisi, qaban, dovşan, bataqlıq qunduzu, Dağıstan turu, bildirçin, qaşqaldaq, cüllüt, çöl qazı və ördəyi və digər sənaye zonalarından kənar ərazilərdə məskunlaşan ov heyvan və quşları təbii qidalarla qidalanır və yemlərin ən faydalısını seçir. Məhz bu səbəbdən ov əti yüksək kaloriliyə və pəhriz xüsusiyyətlərinə malik olan ət növü kimi qiymətləndirilir. Ov ətinin morfoloji və bioloji xüsusiyyətləri heyvan və quşların növü, yaşı, cinsi və köklük dərəcəsi ilə müəyyən edilir.
Ölkəmizdə fauna və floranın mühafizəsi baxımından heyvan və quşların müəyyən olunmuş qaydalar çərçivəsində ovlanması mühüm ekoloji əhəmiyyət kəsb edir. Müvafiq qurumlar tərəfindən hər il ov mövsümü ərəfəsində ov ərazisi, həmçinin hər bir heyvan və quşun ovlanma müddəti barədə əhaliyə məlumat verilir. Bunun sayəsində ovçular ovlana bilən heyvan və quş növləri və ov dövrü barədə məlumatlı olurlar. Məsələn, adətən sentyabr-dekabr aylarında qaban, dekabr-fevral aylarında dovşan, oktyabr-fevral aylarında bataqlıq qunduzunun ovuna icazə verilir.
Heyvan və quşların çoxalma (balalama, yumurtlama və s.) dövründə ovlanması onların rifahı baxımından yolverilməz hesab edilir. Buna görə də, çöl heyvan və quşlarının ovlanmasına onların bioloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla icazə verilir.
Ov qənimətləri hesab olunan çöl heyvan və quşlarının ətinin kortəbii istehlakı insan sağlamlığı üçün təhlükəli ola bilər. Belə ki, bütün ev heyvan və quşları kimi çöl heyvan və quşları da müxtəlif etiologiyalı (parazitar, bakterial, viral və s.) xəstəliklərə həssasdır. Ov heyvanları və quşları arasında insan sağlamlığı üçün təhlükəli hesab edilən xəstəliklərdən quş qripi, bruselyoz, quduzluq, qarayara, tulyaremiya, trixenelyoz, listerioz, leptospiroz, vərəm və başqa xəstəlikləri misal göstərmək olar. Təbiətdə yaşayan heyvan və quşlardan cüyür, maral, qırqovul, göyərçin, qaz və ördəklərdə əsasən vərəm, dovşan, dağ keçisi, qırqovul və göyərçinlərdə yalançı vərəm, maral, sığın, antilop və donuzlarda isə nekrobakterioz xəstəliyi müşahidə edilir. Bütün növ, xüsusilə cavan çöl heyvan və quşlarında pasterellyoz və salmonellyoz xəstəliklərinə tez-tez rast gəlinir. Dələ və çöl dovşanı kimi heyvanlar isə tulyaremiya xəstəliyinin əsas yayılma mənbəyi hesab olunur.
Çöl heyvan və quşlarının vurulması zamanı onların dəri və bağırsaqlarındakı mikrobların ətə sirayət etməsi nəticəsində ov ətindən zəhərlənmə halları da istisna deyil. Eyni zamanda çöl heyvan və quşlarının soyulması, kəsilməsi və təmizlənməsi əsasən açıq sahədə həyata keçirildiyi üçün havada olan çirkləndiricilər, temperatur və digər amillər ov ətinin təhlükəsizliyinə təsir edə bilər. Təbiətdə ovlanan heyvan və quşların kəsimqabağı müayinəsi mümkün olmadığı üçün onların ətinin baytarlıq-sanitariya ekspertizası tərəfindən qiymətləndirilməsi əsasən kəsimdən sonra aparılır.
Ovçular ovçuluq sahələrində ov edərkən ekoloji və sanitar-gigiyenik qaydalara riayət etməlidirlər. Eyni zamanda seçilmiş ovlama üsulu heyvan və quşların rifahı qaydalarına uyğun olmalı və onlara əzab verməməlidir. Ov proseslərini heyvan və quşlarda stress yaratmadan tez bir zamanda başa çatdırmaq əldə olunan ətin keyfiyyəti baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Ovçuluq fəaliyyəti dövründə ovçuların bir sıra xəstəliklərə yoluxma və hətta xəstəlikləri yayma riski mövcuddur. Belə ki, ovlanan heyvan və quşlar arasında rast gəlinən zoonoz xəstəliklər, eləcə də müxtəlif həşərat sancmaları səbəbindən baş verən xəstəliklər ovçuların sağlamlığı üçün təhlükə mənbəyi hesab olunur.
Bütün bunları nəzərə alaraq, ov ətinin səbəb ola biləcəyi təhlükələrin qarşısını almaq məqsədilə aşağıdakı tövsiyələrin nəzərə alınması məqsədəuyğun hesab edilir:
- ovlanmamışdan əvvəl hərəkətlərində qeyri-adi hallar müşahidə olunan və ya xəstə olduğuna şübhə yaranan heyvan və ya quşun əti istehlak edilməməli;
- çiy və ya yarımbişmiş ov əti istehlakından çəkinməli;
- ovçular tərəfindən həşərat sancmalarını minimuma endirmək üçün tədbirlər görülməli;
- ovlanmış heyvanın və ya quşun qarın boşluğu təmizləndikdən sonra ətin nəmliyi qurudulmalı və emal olunana qədər soyudulmalı;
- çöl heyvan və quşlarının kəsilməsi, soyulması və təmizlənməsi zamanı əlcəklərdən (qalın rezin, lateks və ya nitril) istifadə edilməli;
- ov əti ilə təmasda olduqdan sonra əllər sabunla yuyulmalı və spirt tərkibli məhlullarla dezinfeksiya edilməli;
- ov əti ilə təmasda olan alət və avadanlıqlar (masa, kəsim lövhələri, bıçaq və s.) yuyucu vasitələrlə yuyulmalı və dezinfeksiya edilməli;
- ov əti və ət məhsulları baytar həkimi baxışından keçirilməli və baytarlıq-sanitariya ekspertizasına cəlb edilməlidir.
Sadalananlar nəzərə alınarsa, ovçuluq məhsullarının istehlakı zamanı əmələ gələ bilən təhlükələrin qarşısı alınmış olar.
Məqalə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Elmi Araşdırmalar Mərkəzinin Maarifləndirmə sektorunun böyük mütəxəssisi Rəna Kəngərli tərəfindən hazırlanıb.
Oxşar xəbərlər
AQTA və “Rosselxoznadzor”un nümayəndələri arasında görüş keçirilib
Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) və Rusiya Federasiyasının Baytarlıq və Fitosanitar Nəzarəti üzrə Federal Xidmətinin (“Rosselxoznadzor”) nümayəndələri arasında onlayn görüş olub. Görüşdə iki ölkə arasında bitkiçilik məhsullarının, o cümlədən kartofun idxal-ixracı ilə bağlı məsələlər müzakirə edilib. Rusiyadan ölkəmizə kartof idxalı zamanı fitosanitar sertifikatların saxtalaşdırılması hallarının aşkarlandığı qeyd olunub. Bu cür hallara qarşı qanunvericiliyin tələblərinə uyğun mübarizə tədbirlərinin görüldüyü vurğulanıb. Eyni zamanda ölkəmizə gətirilən kartofun tələblərə tam cavab verməsinin təmin edilməsi istiqamətində müvafiq işlərin həyata keçirildiyi diqqətə çatdırılıb. Görüşdə qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələlər ətrafında da fikir mübadiləsi aparılıb.
Yoluxucu heyvan xəstəliklərindən qorunmaq məqsədilə tətbiq olunan bəzi məhdudiyyətlər aradan qaldırılıb
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatından daxil olan məlumatlar əsasında dünyadakı epizootik vəziyyətə uyğun olaraq müvafiq tədbirlər həyata keçirir. Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (WOAH) rəsmi məlumatlarına əsasən, Rusiya Federasiyasının Leninqrad vilayətində xırdabuynuzlu heyvanların çiçək, Pakistan İslam Respublikasının Sind, Pəncab regionlarında nodulyar dermatit, Hindistan Respublikasının Çhattisqarh, Karnataka, Madya Pradeş, Qücərat, Pəncab, Madhya-Pradeş, Uttar-Pradeş, Cammu-Kəşmir, Haryana, Bihar ştatlarında və Haryana ştatının Pançkula, Madhya-Pradeş ştatının Cabua, Maxaraştra ştatının Parbhani inzibati ərazi vahidlərində, Botsvana Respublikasının Kqatlenq dairəsində, Rusiya Federasiyasının Başqırdıstan, Tatarıstan, Komi respublikalarında, Rumıniyanın Teleorman inzibati ərazi vahidində qeydə alınmış yüksək patogen quş qripi xəstəliyi aradan qaldırılıb. Belə ki, WOAH -nin “Quruda yaşayan heyvanların sağlamlıq Məcəlləsi”nə əsasən, qeyd olunan ərazilərdə bu xəstəliklərin ləğv edilməsindən sonra gözləmə müddəti başa çatıb və epizootik sağlamlıq statusu bərpa olunub. Bununla əlaqədar, respublika ərazisinin həmin yoluxucu xəstəliklərdən qorunması məqsədilə adıçəkilən ərazilərə tətbiq edilmiş məhdudiyyətlər aradan qaldırılıb. Eyni zamanda müvafiq tədbirlərin görülməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə müraciət olunub.
Qanunsuz heyvan kəsiminin qarşısının alınması istiqamətində tədbirlər davam etdirilir
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi ölkədə heyvan kəsiminin normativ tələblərə uyğunlaşdırılması, müasir kəsim məntəqələrinin təşkil olunması və qanunsuz heyvan kəsimi fəaliyyətinin qarşısının alınması istiqamətində nəzarət tədbirlərini davam etdirir. 2024-cü il 16-20 dekabr tarixlərində Agentlik əməkdaşları tərəfindən aparılan monitorinqlər zamanı Bakı şəhəri və Abşeron rayonunda fəaliyyət göstərən 17 heyvan kəsimi və ət satışı məntəqəsində bir sıra nöqsanlar aşkar olunub. Aşkarlanmış uyğunsuzluqlarla əlaqədar inzibati tədbir görülüb. Baytarlıq-sanitariya ekspertizası aparılmadan heyvan kəsimi və ət satışı fəaliyyəti ilə məşğul olan və barələrində inzibati xəta haqqında protokol tərtib edilmiş məntəqələr aşağıdakılardır: № Sahibkarlıq subyekti Ünvan Görülən tədbir Bakı şəhəri üzrə Abdullazadə Abdulla Qorxmaz oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 10 İnzibati protokol tərtib edilib Eyvazov Ariz Kərəm oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 17 İnzibati protokol tərtib edilib Allahverdiyev Nicat Mehdi oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 17 İnzibati protokol tərtib edilib Quliyev İmran Cavid oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 17 İnzibati protokol tərtib edilib Heydərov Ramil İmran oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 19 İnzibati protokol tərtib edilib Abdullayev Yasin Hüseyn oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, M.Hacınski küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Məmmədov Asiman Nadir oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Şərq Yaşayış Massivi İnzibati protokol tərtib edilib Nəzərov Məzahir Sahib oğlu Suraxanı rayonu, İ.Musayev küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Məmmədov Hüseyn Kərim oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi İnzibati protokol tərtib edilib Namazov Tuncay Abuzər oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Ə.Mehbalıyev küçəsi 2 İnzibati protokol tərtib edilib Fərzəliyev Bəxtiyar Volodiya oğlu Suraxanı rayonu, Yeni Günəşli qəsəbəsi, “V” massivi İnzibati protokol tərtib edilib İbrahimov Sədrəddin İbrahim oğlu Suraxanı rayonu, Yeni Günəşli qəsəbəsi, “V” massivi İnzibati protokol tərtib edilib Pənəliyev Təbriz Novruz oğlu Suraxanı rayonu,Yeni Günəşli qəsəbəsi, “V” massivi İnzibati protokol tərtib edilib Əliyev Sevindik Mehman oğlu Suraxanı rayonu, Yeni Günəşli qəsəbəsi, S.Cəfərov küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Zərbəliyev Kərim Məhbub oğlu Xətai rayonu, Cavanşir küçəsi 44 İnzibati protokol tərtib edilib Abşeron rayonu üzrə Babakişiyev Əli Oruc oğlu Abşeron rayonu, Masazır qəsəbəsi, Ə.Vahid küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Məmmədli Rəhim İlqar oğlu Abşeron rayonu, Masazır qəsəbəsi, Ə.Vahid küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib
