Giriş
Qızılbalıqlarda yersiniozun səbəbləri və bu xəstəliklə mübarizə tədbirləri
12 İyun 2023 11:20
Yersinioz qızılbalıqlarda (alabalıq) tez-tez rast gəlinən kəskin və xroniki infeksion xəstəlikdir. Həm təbii mühitdə, həm də akvakultura şəraitində olan qızılbalıqlar bu xəstəliyə çox həssasdır. Ona görə də, qızılbalıqlar, xüsusilə də onların cavan fərdləri yersinioz xəstəliyinə daha tez yoluxur. Bu xəstəlik sazan, durna balığı və ilanbalığında da müşahidə edilir. Ümumiyyətlə suda yaşayan orqanizmlərin və bəzi məməli heyvanların bu bakteriya daşıyıcısı olduğu müəyyən edilib.
Xəstəliyin törədicisi Yersinia ruckeri bakteriyasıdır. Balıq patogeni sayılan Y.ruckeri Enterobacteriaceae fəsiləsinin Yersinia cinsinə aid olan kokobasil formasında fakultativ anaerob, qram-mənfi və hərəkət edən çöp şəkilli bakteriyadır. Bu bakteriya qida olan mühitdə asanlıqla çoxala bilir. Yersinialar adətən 26-29° C temperaturda, 0-3% duz ehtiva edən mühitdə daha da çoxalır. Həmçinin bu bakteriyanı laboratoriya şəraitində asanlıqla çoxaltmaq mümkündür. Buna görə də, standart mikrobioloji üsullardan istifadə olunmaqla, bu bakteriyanı orqanizmdən asanlıqla təcrid və təsbit etmək olur.
Balıqlarda yersinioz xəstəliyi adətən suyun temperaturu 10° C-dən yuxarı olduqda müşahidə edilir. Əgər temperatur yüksək olsa, bu xəstəlik bütün mövsümlərdə balıqları yoluxdura bilər. Bir çox hallarda isə xəstəlik balıqların 100% ölümü ilə nəticələnə bilir. Ümumiyyətlə suyun temperaturunun yüksəlməsi yersinioz xəstəliyinin geniş yayılması və çox sayda balığın tələf olması ilə nəticələnir. Məsələn, suyun temperaturunun 15° C-dən yuxarı olması balıqlarda ölüm hallarını artırır. Buna görə də, balıqların olduğu suyun temperaturunun 10° C-dən aşağı olması vacibdir.
Yersinioz xəstəliyindən sonra sağ qalan balıqların daşıyıcı olmasının nəzərə alınması və müvafiq tədbirlərin görülməsi çox əhəmiyyətli hesab edilir. Belə ki, bir yerdə suda olan balıqların 60-70%-i daşıyıcıdırsa, digərləri də asanlıqla bu xəstəliyə yoluxur. Bu proses suyun temperaturu 25° C olduqda, xüsusilə qısa zaman ərzində baş verir. İnfeksiya kəskin və ya xroniki hal alır. Kəskin hal aldığı zaman balıqlarda ilk əlamət olaraq süstlük və iştahsızlıq müşahidə edilir, dəridə qaralma nəzərə çarpır. Balığın qəlsəmələrinin altında, boğazının, ağzının, gözlərinin, xüsusilə də döş üzgəcinin ətrafında qanaxmalar müşahidə olunur. Xroniki hallarda isə balıqlarda hemorogik yaralar olmasa da, rəng dəyişikliyi, çəki itkisi, birtərəfli və ya ikitərəfli ekzoftalm müşahidə edilir. Suda oksigenin miqdarının azalması, eyni zamanda stres faktorlarının təsiri balıqlarda ölüm faizini artırır.
Yersiniozun diaqnostikası zamanı bu xəstəliyə yoluxmuş balıqlar yarılarkən əzələdə, qaraciyərdə, yoğun və kor bağırsaqlarda qanaxmalar, dalaq və böyrəklərdə böyümə müşahidə olunur. Bağırsağın içərisinə sarı rəngli maye yığılır. Yüksək patogen hesab edilən bu bakteriyanın diaqnostikası üçün balıqların izolasiya edilməsi vacib şərt hesab olunur. Bakteriyanın izolasiyası məqsədiylə xəstə balıqların böyrəyindən, qaraciyərindən və dalağından TSA, BHIA və SWA selektivlərinə əkmə edilir. Daha sonra əkmələr 20-25° C temperaturda 24-48 saat müddətində termostatda saxlanılır.
Yersinioz xəstəliyinə tutulan balıqların müalicəsi zamanı ən dəqiq üsul sayılan antibioqramma testinin nəticələrinə əsaslanaraq bakteriyanın həssas reaksiya verməsi nəticəsində təsbit edilən kemoterapevtik maddələrdən istifadə olunur. Peyvəndləmə isə bu xəstəlikdən qorunmaq üçün ən effektiv üsul hesab edilir. Peyvəndləmə zamanı bakteriyanın ölmüş kulturasından istifadə olunur. Peyvəndləmədən sonra immunitetin formalaşması 10 gün ərzində baş verir. Balıqların bu mikroorqanizmlə çirklənmiş yerlərdən digər təsərrüfatlara daşınması isə 15 gün öncədən peyvəndləmənin aparılması şərti ilə həyata keçirilə bilər.
Məqalə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun “Elmi Araşdırmalar Mərkəzi” departamentinin Heyvan sağlamlığı və risklərin qiymətləndirilməsi şöbəsinin əməkdaşı Yusif Babayev tərəfindən hazırlanıb.
Oxşar xəbərlər
Dünyadakı epizootik vəziyyətə uyğun olaraq bəzi məhdudiyyətlər tətbiq olunub
Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) rəsmi məlumatlarına əsasən, Çin Xalq Respublikasının Sincan Uyğur muxtar regionunda xırdabuynuzlu heyvanların taun, Andorra Knyazlığının Ordino inzibati ərazi vahidində blutanq, Tunis Respublikasının Aryana, Ben-Arous, Beca, Qafsa, Cenduba, Mahdiya, Manuba, Sfax, Silyana, Susa, Zaqvan, Kebili, Medenin vilayətlərində, Koreya Respublikasının Collanam-do əyalətində, Slovakiya Respublikasının Trnavsk, Bratislava diyarlarında isə dabaq xəstəliyi aşkarlanıb. Bundan başqa, Polşa Respublikasının Podkarpatsk, Malopolsk inzibati ərazilərində, Şimali Makedoniya Respublikasının Poloq regionunda Nyukasl, Kamboca Krallığının Kamponq Çnanq, Prea Sianuk əyalətlərində, Şotlandiyanın Haylənd inzibati ərazi vahidində, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Nyu-Cersi ştatında, Polşa Respublikasının Sventokşisk inzibati ərazisində, Nigeriya Federativ Respublikasının Kaduna, Zamfara ştatlarında, Toqo Respublikasının Mərkəz, Maritaym vilayətlərində, Banqladeş Xalq Respublikasının Kxulna vilayətində, Hindistan Respublikasının Karnataka ştatında, Toqo Respublikasının Maritaym vilayətində, İngiltərənin Şimal-Şərqi İngiltərə regionunda isə yüksək patogen quş qripi xəstəliyi qeydə alınıb. Respublika ərazisinin qeyd olunan yoluxucu xəstəliklərdən qorunması üçün zonalaşma prinsipi nəzərə alınmaqla, diri iri və xırdabuynuzlu heyvanların, onlara aid məhsulların, habelə diri quş və quşçuluq məhsullarının idxalı və tranzit daşınması ilə bağlı ÜHST-nin “Quruda yaşayan heyvanların sağlamlıq Məcəlləsi”nə uyğun olaraq müvəqqəti məhdudiyyət tətbiq olunub. Eyni zamanda müvafiq tədbirlərin görülməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə müraciət olunub.
Ölkəyə idxal olunan bir sıra ət məhsullarında uyğunsuzluq aşkarlanıb
Nəzarət tədbirləri çərçivəsində ölkəmizə idxal olunan bir sıra ət məhsulu partiyalarından Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları tərəfindən götürülmüş nümunələrdə uyğunsuzluq aşkarlanıb. Uyğunsuzluq aşkarlanan məhsullar aşağıdakılardır:
Sumqayıtda fəaliyyət göstərən kafedə nöqsanlar aşkarlanıb
Sumqayıt şəhəri, 5-ci mikrorayon, N.Nərimanov küçəsi 36 ünvanında fəaliyyət göstərən, fiziki şəxs Rəhimov Səxavət İmran oğluna məxsus “Dostluq” kafesində Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları tərəfindən yoxlama keçirilib. Baxış zamanı müəssisədə sanitar-gigiyenik və sanitar-texniki vəziyyətin qənaətbəxş olmadığı, məhsulların saxlanması zamanı temperatur rejiminə əməl edilmədiyi, işçi heyətin tibbi müayinədən keçmədiyi və digər nöqsanlar müəyyən olunub. Həmçinin soyuducuda etiketlənməsi aparılmayan qida məhsulları aşkarlanıb. Faktla bağlı müəssisənin fəaliyyətinə nöqsanlar aradan qaldırılanadək müvəqqəti məhdudiyyət qoyulub, rəhbəri barəsində inzibati qərar qəbul edilərək cərimə tətbiq edilib və qanunvericiliyə uyğun zəruri tədbirlər görülüb.
