Giriş
AQTA-da “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanunun icrası ilə bağlı mətbuat konfransı keçirilib
12 İyul 2023 15:11
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyində (AQTA) “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanunun icrası ilə əlaqədar 2023-cü ilin 6 ayı ərzində görülmüş tədbirlərə dair mətbuat konfransı təşkil olunub.
Tədbirdə çıxış edən AQTA sədri Qoşqar Təhməzli bildirib ki, 2023-cü il yanvarın 1-dən qüvvəyə minən “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanunun icrası istiqamətində zəruri işlər görülüb. Qanunun icrası ilə bağlı hazırlanan 15 normativ hüquqi akt layihəsindən 10-u Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə təsdiq olunub. Qanundan irəli gələn tələblərin yerinə yetirilməsi nəticəsində qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, qida zəncirinə dövlət nəzarəti və tənzimlənməsi, idxal, ixrac və digər sahələr üzrə uğurlar əldə olunub. AQTA sədri buna misal olaraq qeyd edib ki, artıq qida məhsullarının üzərində birmənalı olaraq Azərbaycan dilində etiket məlumatlarının olması təmin edilib. “Müalicəvi” sözündən istifadə hallarının qarşısı alınıb. Bununla bağlı aşkarlanan uyğunsuzluqlarla əlaqədar 17 min 560 ədəd məhsulun satışının dayandırılması və dövriyyədən çıxarılması təmin olunub. Həmçinin üzərində qida məhsuluna xas olmayan xüsusiyyətin göstərilməsi, habelə xas olan xüsusiyyətin qabardılmaqla göstərilməsi halları müəyyənləşdirilərək ciddi tədbirlər həyata keçirilib.
Q.Təhməzli deyib ki, 2023-cü ilin birinci yarımilliyi üzrə qida təhlükəsizliyi qeydiyyatı ilə bağlı Agentliyə yerli qida obyektlərindən 4 min 214 müraciət daxil olub. Həmin müraciətlər əsasında 3 min 905 qida obyekti qeydiyyata alınaraq, Qida Təhlükəsizliyi Reyestrinə daxil edilib. Həmçinin AQTA sədri vurğulayıb ki, yeni Qanundan irəli gələrək qida və yem obyektlərinin qeydiyyatı və təsdiqi qaydası hazırlanıb. Qayda təsdiq olunduqdan sonra indiyədək yüksək riskli məhsullara aid qeydiyyata alınmış obyektlər yeni Qanuna uyğun olaraq təsdiq edilmək üçün yenidən qiymətləndiriləcək. Qeydiyyatı və təsdiqi olmadan fəaliyyət göstərən obyektlərlə bağlı ciddi tədbirlər həyata keçiriləcək. Eyni zamanda, Q.Təhməzli deyib ki, BMT-nin üzvü olan bütün ölkələrə xaricdə yerləşən obyektlərin təsdiqinə dair yeni tələblə bağlı rəsmi məlumat verilib. Ötən dövr ərzində 22 ölkədən 495 istehsalçıdan müraciətlər daxil olub. 10 ölkənin 125 müəssisəsi ilə rəsmi prosedurların icrasına başlanıb. Rusiya, Belarus, İran, Çin, Ukrayna, Gürcüstan, Bolqarıstan olmaqla, 7 ölkədən 77 müəssisənin yerində və ya onlayn formatda qiymətləndirilməsi aparılıb. Qiymətləndirmə zamanı 29 müəssisə təsdiq olunub, 16 müəssisə aşkarlanmış nöqsanların aradan qaldırılması tələbi ilə şərti təsdiq edilib, 1 İran müəssisəsinin təsdiqindən imtina olunub. Agentlik sədri qeyd edib ki, artıq Çin və Gürcüstandan obyektlər təsdiq olunmadan məhsulların idxalı dayandırılıb, Hindistan, Rusiya, Belarus və Ukraynaya isə yaxın aylardan etibarən idxalın dayandırılması ilə bağlı rəsmi məktublar ünvanlanıb. AQTA sədri ölkəmizə qida məhsullarının idxalı ilə məşğul olan sahibkarlara növbəti dəfə xəbərdarlıq edərək bildirib ki, müvafiq qanunvericiliyin tələbinə əsasən, təsdiq üçün müraciət etməyən şirkətlərin xüsusi risk qrupuna daxil olan baytarlıq nəzarətinə aid qida məhsullarını idxal etməsi mümkün olmayacaq.
Q.Təhməzli vurğulayıb ki, bu ilin 6 ayı ərzində AQTA tərəfindən idxal və ixrac əməliyyatları zamanı 37 min 55 müraciət əsasında 24 min 94 fitosanitar sertifikat və icazə sənədi, 35 min 150 müraciət əsasında 33 min 896 qida təhlükəsizliyi sertifikatı, 5 min 311 müraciət əsasında 2 min 321 baytarlıq sertifikatı və digər icazə sənədləri verilib. İdxal olunan bitki və bitkiçilik məhsullarında aşkarlanan karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərlə bağlı ixracatçı ölkələrə 411 bildiriş göndərilib. İrandan idxal olunan portağal, bibər və kivi, Belarusdan gətirilən ərzaqlıq kartof, Türkiyədən idxal edilən naringi məhsullarında viruslar aşkarlandığı üçün ixracatçı və idxalatçı şirkətlərə müvəqqəti olaraq qadağa tətbiq edilib. AQTA sədri deyib ki, bir çox hallarda Agentliyin nəzarət dairəsinə aid məhsulların ölkəmizə idxalı zamanı idxalatçı subyektlər tərəfindən qüvvədə olan qanunvericiliyin tələblərinin öncədən öyrənilməməsi ciddi problemlər yaradır. Problemlərin aradan qaldırılması üçün xarici ticarət iştirakçılarının AQTA-nın rəsmi internet səhifəsindəki məlumatlarla tanış olmaları zəruridir. Agentlik sədri bildirib ki, bəzən də məhsullar respublikamıza digər dövlətlərdən ixrac edilməmişdən əvvəl ölkəmizdə tələb olunan təhlükəsizlik göstəriciləri zərərvericilər və heyvan xəstəliklərinə görə müayinə edilmir. Sahibkarın xarici ölkələrdə bağladığı müqavilə şərtlərinə əsasən, məhsulların təhlükəsizlik göstəricilərində uyğunsuzluq aşkarlandıqda, geri qaytarılması tənzimlənmir. Bu isə məhsulların idxalı zamanı uyğunsuzluqların aşkarlanmasına və geri qaytarıla bilmədiyinə görə məhv edilməsinə səbəb olur. Eyni zamanda, Q.Təhməzli vurğulayıb ki, qida və yem məhsullarının yeni idxal qaydaları hazırlanıb. Təsdiq olunduqdan sonra bu qaydaların tətbiqinə başlanacaq. Avtomatlaşdırılmış Qida Təhlükəsizliyi İnformasiya Sistemində “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanunla əlaqədar idxaldan əvvəl bildirişin, idxaldan sonra sənəd, eynilik və fiziki nəzarət tədbirləri nəticəsində idxal sağlamlıq aktının verilməsi funksiyası yaradılıb. Həmçinin yeni Qanunla bağlı “Qida təhlükəsizliyi nəzarətinə aid edilən malların xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturasının kodları üzrə siyahısı” təsdiq olunub. Artıq qida təhlükəsizliyi nəzarətinə aid edilən malların siyahısı genişləndirilərək yeni siyahıya uyğun tənzimlənir. Bununla yanaşı, Qazax və Xaçmaz rayonlarında sərhəd keçid məntəqələrinə yaxın ərazidə Qida Təhlükəsizliyinə Nəzarət Məntəqələrinin yaradılması davam edir. “Qırmızı körpü” Qida Təhlükəsizliyinə Nəzarət Məntəqəsinin də inşasına başlanıb və tikintinin bu ilin sonuna qədər başa çatdırılması planlaşdırılır. Ölkəyə idxal olunan qida və yem məhsullarına nəzarətin Dövlət Gömrük Komitəsi ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq şəraitində həmin məntəqələrdə həyata keçirilməsi planlaşdırılır.
Agentlik sədrinin sözlərinə görə, HACCP (Təhlükənin Analizi və Kritik Nəzarət Nöqtələri) sisteminin məcburi tətbiqinə dair texniki normativ hüquqi akt layihəsi hazırlanıb. Belə ki, istehsal və emal fəaliyyətini həyata keçirən iri sahibkarlıq subyektləri “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanun qüvvəyə mindikdən 2 il, kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri 4 il, mikro sahibkarlıq subyektləri isə 6 il sonra HACCP sistemini tətbiq etməlidirlər. Bu müddətdən sonra yoxlamalar HACCP prinsipləri əsasında hazırlanmış yoxlama sualları əsasında aparılacaq və bu sistemin tətbiq olunmaması ciddi nöqsan kimi qəbul ediləcək.
Q.Təhməzli bildirib ki, AQTA tərəfindən cari ilin 6 ayı ərzində 1531-i planlı, 799-u plandankənar olmaqla, ümumilikdə 2 min 330 yoxlama aparılıb. Yoxlama, monitorinq və digər nəzarət tədbirləri çərçivəsində 2 min 541 iş üzrə inzibati tənbehvermə haqqında qərar qəbul olunub. Bu qərarlardan 157-si şərti cərimə, 2 min 384-ü inzibati qaydada cərimə edilmə barədə olub. Aparılan nəzarət tədbirləri nəticəsində, ümumilikdə 1 976 ton, 406 min 327 litr və 85 min 394 ədəd qida təhlükəsizliyi, baytarlıq və fitosanitar nəzarətinə aid məhsul barədə məhvetmə qərarları qəbul olunub. Eyni zamanda 14 ton yağ və 3 ton 800 kq qənd məhsulunun utilizasiyasına dair qərarlar qəbul edilib. Bundan əlavə, həyata keçirilən nəzarət tədbirləri çərçivəsində aşkar olunmuş ciddi pozuntularla bağlı 1339 məhdudlaşdırıcı tədbir tətbiq edilib. Həmçinin Agentlik tərəfindən hazırlanan qida məhsullarına dair Multimonitorinq Planı icrası çərçivəsində müayinə məqsədilə laboratoriyaya təqdim etmək üçün ticarət şəbəkələrində satışa çıxarılan düyü məhsullarından 25 nümunə götürülüb. Bunlardan 4-ü yerli istehsal, 21-i idxal edilən düyü məhsulu olub. Götürülmüş nümunələr bitki geni (mənşəyi), nəmliyin və nişastanın təyini üzrə laborator müayinələrə cəlb olunub. Nümunələrin sınaq nəticəsinə əsasən, məhsullar qida sahəsində normativ sənədin tələblərinə cavab verib.
AQTA sədri qeyd edib ki, ictimai iaşə obyektlərinin otellərdə olduğu kimi 5 ulduz sistemi üzrə təsnifləşdirilməsi aparılacaq. Bu proses Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu tərəfindən sahibkarların könüllü müraciətinə əsasən həyata keçiriləcək. Artıq bununla bağlı beynəlxalq təcrübəyə uyğun təlimat da hazırlanaraq təsdiq edilib.
Q.Təhməzli vurğulayıb ki, AQTA “Vahid Sağlamlıq” konsepsiyasının təşviq edilməsi ilə bağlı müvafiq beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığa başlayıb və bununla bağlı Tədbirlər Planı hazırlanmaqdadır. Agentlik sədrinin sözlərinə görə, “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanunun icrası “Vahid Sağlamlıq” konsepsiyasını aktuallaşdırıb və artıq bu konsepsiya günümüzün vacib tələbinə çevrilib. Eyni zamanda Agentlik biotəhlükəsizlik məsələlərinə diqqəti artırıb, aidiyyəti dövlət orqanları ilə birlikdə biotəhlükəsizliyin təmin olunması istiqamətində tədbirlər görülür. Azərbaycanda akvakulturada yetişdirilən kürü məhsullarının Avropa İttifaqına ixracına da icazə verilib. Həmçinin Q.Təhməzli deyib ki, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunda xüsusi elmi komitə yaradılmaqla, sağlam qidalanmaya dair “İstehlakçıların əl kitabı” və “Sağlam qidalanma təqvimi” hazırlanacaq. Agentliyin internet saytında, mobil tətbiqində və sosial şəbəkə hesablarında xüsusi bölmələr yaradılacaq. Eyni zamanda azyaşlıların şəkərdən asılılığını azaltmaq, şəkərə olan tələbatının daha təbii yolla qarşılanması məqsədilə 2023-cü ilin fevral ayından “Məktəblilər üçün kişmiş pilot layihəsi”nin icrasına başlanıb. Layihədən Bakının Səbail rayonunun 50, 91 və 329 nömrəli məktəblərinin ibtidai siniflərindən 337 şagird yararlanıb.
Tədbirin sonunda jurnalistlərin sualları cavablandırılıb.
Oxşar xəbərlər
Dünyadakı epizootik vəziyyətə uyğun olaraq müvafiq tədbirlər görülür
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi başqa ölkələrdən respublikamızın ərazisinə keçə biləcək yoluxucu heyvan xəstəliklərindən qorunmaq məqsədilə Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatından daxil olan məlumatlar əsasında dünyadakı epizootik vəziyyətə uyğun olaraq müvafiq tədbirlər həyata keçirir. Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (WOAH) rəsmi məlumatlarına əsasən, Fələstin Dövlətinin Ramallah və Əl-Bireh əyalətində dabaq, Fransa Respublikasının Korsika regionunda, Almaniya Federativ Respublikasının Berlin şəhərində blutanq, Əlcəzair Xalq Demokratik Respublikasının Əlcəzair, Tipaza, El Tarf, Bürc-Bü-Ərriric, Setif, Tebessa, Skikda əyalətlərində nodulyar dermatit, Amerika Birləşmiş Ştatlarının İllinoys ştatında isə yüksək patogen quş qripi xəstəliyi qeydə alınıb. Respublika ərazisinin qeyd olunan yoluxucu xəstəliklərdən qorunması üçün zonalaşma prinsipi nəzərə alınmaqla, Ramallah və Əl-Bireh əyalətində xəstəlik baş vermiş təsərrüfatdan 10 km radiusda olan məsafədən çütdırnaqlı heyvanların (iri və xırdabuynuzlu heyvanlar, donuz, dəvə və s.), habelə onlara aid xammal və məhsulların idxalına və tranzit daşınmasına, Korsika regionunda və Berlin şəhərində xəstəlik baş vermiş təsərrüfatdan 150 km radiusda olan məsafədən bütün növ diri iri və xırdabuynuzlu heyvanların, dəvələrin, həmçinin onlara aid genetik materialların idxalına, Əlcəzair, Tipaza, El Tarf, Bürc-Bü-Ərriric, Setif, Tebessa və Skikda əyalətlərində xəstəlik baş vermiş təsərrüfatdan 50 km radiusda olan məsafədən bütün növ diri iribuynuzlu heyvanların və onlara aid genetik materialların idxalına, İllinoys ştatında xəstəlik baş vermiş təsərrüfatdan 10 km radiusda olan məsafədə yerləşən müəssisələrdən diri quş və inkubasiya yumurtalarının, quş ətinin, tərkibində quş emalı məhsulları olan quş ətindən və bütün növ quşçuluq məhsulundan alınan hazır ət məhsullarının (quş qripi viruslarının məhv edilməsini təmin edən termik emala məruz qalan mallar istisna olmaqla), quş yemləri və quş üçün yem əlavələrinin (bitki mənşəli, kimyəvi və mikrobioloji sintez yolu ilə alınmış yemlər və yem əlavələri istisna olmaqla), quşların saxlanması, kəsilməsi və emalı üçün istifadə olunmuş avadanlıqların idxalına WOAH-nin “Quruda yaşayan heyvanların sağlamlıq Məcəlləsi”nə uyğun olaraq müvəqqəti məhdudiyyət tətbiq olunub.
Fitosanitar monitorinqlər davam etdirilir
Karantin tətbiq edilən, o cümlədən potensial təhlükəli zərərli orqanizmləri, onların mənbələrini, sərhədlərini, yayılma səbəblərini vaxtında müəyyənləşdirmək və ölkə ərazisində fitosanitar sabitliyin təmin edilməsi məqsədilə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin fitosanitar müfəttişləri tərəfindən Milli Monitorinq Planına uyğun olaraq meyvə bağlarında monitorinqlər aparılıb. Monitorinq zamanı Beyləqan rayonunda, İmişli rayonunun Murğuzallı, Qaralar, Sabirabad rayonunun Qasımbəyli, Əsgərbəyli, Yuxarı Axtaçı, Muradbəyli, Qəzli, Quruzma, Yenikənd, Mürsəlli, Ulacalı, Bulduq, Ətcələr, Məmişlər, Həşimxanlı, Beşdəli kəndlərində, Saatlı rayonunun Mustafabəyli, Məzrəli, Azadkənd kəndlərində yerləşən nar, xurma və heyva bağlarında zərərli orqanizmlərlə sirayətlənmə əlamətləri olan bitkilərdən nümunələr götürülərək Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyasına təqdim edilib. Müayinələr nəticəsində Meyvə milçəyi, Nar meyvəyeyəni, Meyvə çürüməsi, Afrika əncir milçəyi ilə yanaşı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən Komstok yastıcası və Yaponiya mumlu yalançı qalxanlı yastıcası, bir təsərrüfatda isə Asiya giləmeyvə drozofilası aşkarlanıb. Agentlik əməkdaşları tərəfindən Astara rayonunun Astara şəhəri, Kijəbə qəsəbəsi, Şiyəkəran, Təngərüd, Siyakü, Velədi, Maşxan, Vaqo kəndlərində, habelə Lənkəran rayonunun Şağlaser kəndində 38 təsərrüfat subyektinə məxsus 119.3 hektar sitrus bağında aparılmış monitorinq zamanı Sitrus ağqanadlısı və Qırmızı tor gənəsi ilə yanaşı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən Sitrus tristeza virusu və Yaponiya yalançı qalxanlı mumlu yastıcası müəyyən edilib. Bundan əlavə, Astara rayonunun Şiyəkəran kəndində yerləşən bir neçə sitrus bağında Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin Astara rayon Bitki Mühafizə Mərkəzinin əməkdaşları ilə birgə monitorinq təşkil edilib və Sitrus ağqanadlısına qarşı Mərkəzin əməkdaşları tərəfindən bitki mübarizə tədbirləri həyata keçirilib.
AQTİ-nin laboratoriyaları biotəhlükəsizliyin təmin olunmasında xüsusi rol oynayır
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunda (AQTİ) ölkənin biotəhlükəsizlik statusunun daim nəzarətdə saxlanması məqsədilə xüsusi təhlükəli xəstəliklərin çevik şəkildə laborator diaqnostikası həyata keçirilir. Belə ki, AQTİ-nin bütün ölkəni əhatə edən, müasir maddi-texniki bazaya malik laboratoriyalarında peşəkar kadrlar tərəfindən aparılan sınaqlar sayəsində respublikaya idxal olunan bitki və heyvan mənşəli qida məhsullarında bioloji təhlükələr vaxtında aşkarlanır və müvafiq tədbirlər görülür. AQTİ tərəfindən ölkəmizdə heyvan sağlamlığının qorunması və zoonoz xəstəliklərin qarşısının alınması məqsədilə quş qripi xəstəliyinin diaqnostikası, monitorinqi və idarə olunması sahəsində silsilə tədbirlər həyata keçirilir. Xüsusi təhlükəli xəstəliklər üzrə böhran vəziyyətinin idarə edilməsi üçün ixtisaslaşmış əməliyyat qrupları mütəmadi olaraq quş qripi xəstəliyi də daxil olmaqla assosiativ-simulyasiya məşğələlərini icra edir. Bu çərçivədə peşəkar mütəxəssislər ölkə üzrə quş populyasiyasında davamlı monitorinq proqramlarına qatılır. Yüksək dəqiqlikli diaqnostik avadanlıqlarla təchiz olunan laboratoriyalarda quş qripi virusunun subtiplərinin aşkarlanmasında müasir metodlar tətbiq edilir. Eyni zamanda seroloji müayinələr vasitəsilə quşçuluq sahəsində istifadə olunan peyvəndlərin effektivliyi qiymətləndirilir. Həyata keçirilən tədbirlər çərçivəsində Mərkəzi Baytarlıq Laboratoriyası Türkiyənin Akkreditasiya Qurumu “TÜRKAK”ın quş qripi xəstəliyi daxil olmaqla 61 parametr üzrə “ISO/IEC 17025:2017 – Sınaq və kalibrləmə laboratoriyalarının səriştəliliyinə dair ümumi tələblər" standartına uyğun Akkreditasiya Attestatını əldə edib. Mütəmadi olaraq laboratoriyalar quş xəstəlikləri üzrə müxtəlif beynəlxalq səriştəlilik sınaqlarında uğurla iştirak edir. İnstitutun beynəlxalq standartlara cavab verən 2-ci səviyyəli biotəhlükəsizlik laboratoriyaları paytaxt Bakıda və bölgələrdə fəaliyyət göstərir. Stasionar laboratoriyalarla yanaşı, 2+ biotəhlükəsizlik səviyyəsinə malik səyyar laboratoriyaların imkanlarından da epizootoloji monitorinqlər zamanı geniş istifadə olunur. Bu da xüsusi təhlükəli və ya zoonoz xəstəliklərin alovlanması zamanı hadisə yerində müayinələrin operativ şəkildə aparılmasında, həmçinin qabaqlayıcı və nəzarət tədbirlərinin görülməsində əvəzsiz rol oynayır.
