Giriş
AQTİ mütəxəssisləri tərəfindən Asiya mənşəli zərərvericinin yaratdığı fəsadlar araşdırılıb
10 Noyabr 2022 14:09
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun mütəxəssisləri tərəfindən Asiya uzunbığ böcəyinin (Anoplophora glabripennis) ekspress risk təhlili həyata keçirilib. Təhlilin nəticələrinə əsasən, Azərbaycanda aşkar olunmayan bu zərərverici dünyanın bir sıra ölkələrində bitkilərə ciddi ziyan vurur.
Belə ki, Asiya uzunbığ böcəyinin vətəni Şərqi Asiyadır. Bu zərərverici Çində geniş yayılıb. Koreya yarımadası və Tayvan ərazisi də Asiya uzunbığ böcəyinin təbii arealına daxildir. Zərərverici qablaşdırılmış taxta materialların beynəlxalq ticarəti zamanı təsadüfən Şimali Amerika materikində yerləşən Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) və Kanadaya, eləcə də Avropaya keçib. Bu zərərverici Şimali Amerika materikində rəsmi olaraq 1996-cı ildə qeydə alınıb. Avropa ölkələrindən isə ilk dəfə Avstriyada 2001-ci ildə aşkar olunub. Zərərvericinin Azərbaycanda aşkar edilməsi ilə bağlı rəsmi məlumat qeydə alınmayıb.
Ümumilikdə, bu zərərverici 50-dən çox enliyarpaqlı ağac növünə ziyan vurur. Çində Asiya uzunbığ böcəyinə əsasən qovaq (Populus spp.) cinsinə aid olan P.nigra, P.deltoides və Çin hibridi P.canadensis x P.dakhuanensis bitkilərində rast gəlinir. Bundan başqa, zərərvericinin ziyan vurduğu bitkilərə söyüd, qızılağac, alma, tut, gavalı, armud, akasiya, qovaq, ağcaqayın, tozağacı, qarağac və çinar daxildir.
Adətən, Asiya uzunbığ böcəyi inkişaf dövrünü 1 ildə tamamlayır. Lakin iqlim və qidalanma şəraitindən asılı olaraq, bu müddət 2-3 ilədək uzana bilər. Zərərvericinin inkişaf etməsi üçün orta illik temperatur həddi minimum 10, maksimum 35 dərəcədir. May-iyul ayları bu zərərvericinin ən aktiv olduğu dövrdür. Hər yarığa biri olmaqla, dişi fərd orta hesabla 30-32 yumurta qoyur. Zərərverici yumurta, sürfə və pup mərhələlərində qışlaya bilir. İnkişaf dövründən sonra Asiya uzunbığ böcəyinin yetkin fərdləri 40 günə qədər yaşayır.
Asiya uzunbığ böcəyinin sirayətlənməsi yumurtaqoyma və yaratdığı dəlikləri vasitəsilə aşkar edilə bilər. Sürfələr ağacın gövdəsinə, budaqlarına və oduncağa çox ciddi ziyan vurur. Uzunmüddətli sirayətlənmə və zərərvericinin populyasiya sıxlığı çox vaxt ağacların tamamilə məhvinə səbəb olur.
Asiya uzunbığ böcəyinin sürfələri ilə sirayətlənmiş qovaq ağacları əmtəə dəyərinin 46 faizini itirir. Şimali Amerika materikində və Avropada bu zərərverici parkların salınmasında istifadə olunan dekorativ bitkilər və ağaclar üçün ciddi zərərverici hesab edilir.
Dünyada ən çox yayılmış 100 zərərvericidən biri hesab olunan Asiya uzunbığ böcəyi bir sıra ölkələrin iqtisadiyyatına külli miqdarda ziyan vurur. Zərərvericinin Çin Xalq Respublikasına ildə təxminən 10 milyard yuan (1,5 milyard dollar) iqtisadi ziyan vurduğu təxmin olunur. Bu da Çində meşə zərərvericilərinin yaratdığı iqtisadi zərərin 12 faizini təşkil edir. Asiya uzunbığ böcəyinin ABŞ-a 669 milyard dollar iqtisadi zərər vurduğu müəyyən olunub.
Ona görə də, bu kimi zərərvericilərin ölkə ərazisində yayılmasının qarşısının alınması istiqamətində Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin mütəxəssisləri tərəfindən mütəmadi olaraq, fitosanitar monitorinqlər həyata keçirilir və müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər görülür.
Oxşar xəbərlər
AQTA ilə Səudiyyə Ərəbistanının Ətraf Mühit, Su və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb
Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının paytaxtı Ər-Riyad şəhərində Azərbaycan Hökuməti ilə Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı Hökuməti arasında iqtisadiyyat, ticarət, investisiya, texnologiya, mədəniyyət, idman və gənclər sahələrində əməkdaşlığa dair Müştərək Komissiyanın 8-ci iclası keçirilib.
Qəhvəyi mərmər bağacığına qarşı mübarizə tədbirləri davam etdirilir
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi qəhvəyi mərmər bağacığının respublika ərazisində yayılmasının qarşısının alınması, yayılma arealının müəyyən edilməsi və fitosanitar sabitliyin qorunub saxlanılması istiqamətində müvafiq fitosanitar nəzarət və maarifləndirmə tədbirlərini davam etdirir.
Bitkiçilik təsərrüfatlarının qeydiyyatı məhsulların ixrac prosesini sürətləndirir
Kənd təsərrüfatı sahəsində məhsuldarlığın artırılması, ixrac imkanlarının genişləndirilməsi və daxili bazarda sağlam məhsul dövriyyəsinin təmin olunması məqsədilə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən bitkiçilik təsərrüfatlarının qida təhlükəsizliyi qeydiyyatı prosesi davam etdirilir. Qeydiyyatın əsas məqsədi təsərrüfatların fəaliyyətini qanuni şəkildə tənzimləmək, bitki xəstəlikləri və zərərvericilərlə mübarizəni gücləndirmək, eləcə də məhsulların ixraca yararlılığını təmin etməkdir. Agentlik qeydiyyata alınmış təsərrüfatlarda mütəmadi monitorinqlər və profilaktik tədbirlər həyata keçirir, sahibkarlara zərərvericilərlə mübarizə üsulları və bitki mühafizə vasitələrinin düzgün istifadəsi ilə bağlı təlimatlar verir. Qeydiyyat yalnız ölkədaxili iqtisadiyyat üçün deyil, beynəlxalq fitosanitar öhdəliklərin yerinə yetirilməsi baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, qeydiyyatsız təsərrüfatlardan ixrac edilən məhsulların mənşəyi məlum olmadığı üçün bəzi hallarda qarşı ölkələr tərəfindən ixraca məhdudiyyətlər tətbiq olunur. Sahibkarlar da qeydiyyatın faydalarını öz təcrübələrində təsdiqləyirlər. İxrac prosesində yaşanan ləngimələr və çətinliklərin qeydiyyatdan sonra aradan qalxdığını bildirən fermerlər məhsulların sağlam və təhlükəsiz şəkildə bazara çıxarılmasının artıq daha asan olduğunu vurğulayırlar. Qeydiyyat prosesi tamamilə ödənişsiz həyata keçirilir və sahibkarlar üçün heç bir əlavə öhdəlik yaratmır. Fermerlər bu prosesə AQTİS sistemi üzərindən onlayn, həmçinin ASAN xidmət mərkəzləri və AQTA-nın regional bölmələri vasitəsilə müraciət edə bilərlər. Dövlət rüsumundan azad olan bu xidmət sahibkarlara dəstək məqsədi daşıyır və sadə, sürətli şəkildə həyata keçirilir. Qanunvericiliyə əsasən, qida təhlükəsizliyi sahəsində qeydiyyatsız fəaliyyət göstərmək qadağandır. Bu səbəbdən fermerlərə və ailə təsərrüfatı sahiblərinə öz təsərrüfatlarını qeydiyyata salmaqları tövsiyə olunur. Nəticə etibarilə qeydiyyat qanuni fəaliyyət, sağlam məhsul, asan ixrac, güvənli gələcək deməkdir.
