Giriş
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinin qarşısını necə almaq olar?
18 Sentyabr 2024 15:50
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyi ilk dəfə Şimali Amerikada qeydə alınıb və 1960-cı ildən başlayaraq Avropa və Orta Şərqdə geniş yayılıb. Karantin statusuna görə Cənubi və Şərqi Afrikada, həmçinin Argentina, Braziliya, Çili, Bəhreyn, Çin, Özbəkistan, Belarus, Gürcüstan, Moldova kimi ölkələrdə A1, Rusiya, Türkiyə, Ukrayna, Qazaxıstan kimi dövlətlərdə A2 siyahısına salınıb. Azərbaycanda ilk dəfə 2019-cu ilin may ayında Zaqatala-Balakən bölgəsindən Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Mərkəzi Fitosanitar Laboratoriyasına daxil olmuş alma və armud ağaclarının nümunələrində aşkar edilib.
Xəstəlik Azərbaycan florasında mövcud olan meyvə bitkilərindən alma, armud, heyva, əzgil, ərik, gavalı, böyürtkən, moruq, alça, çiyələk və digərlərinə daha çox ziyan vurur. Adından da göründüyü kimi, ən tipik əlaməti infeksiyalı bitkinin oddan yanmış formasında görünüş almasıdır. Bitkinin bütün yerüstü hissələri patogenlə sirayətlənə bilir. Bu zaman tumurcuq və çiçəklər məhv olur. Məhv olmuş çiçəklər quruyaraq tünd-qəhvəyi və ya qara rəng alır. Sirayətlənmiş cavan zoğ və budaqlar qəhvəyi rəng alır, ya da bir çox hallarda ucları xarakterik formada qatlanır və quruyub məhv olur.
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinin inkişafı üçün optimal şərait 27-30 °C, minimum 3-8 °C, maksimum 37 °C temperaturdur. Xəstəlik törədicisinin yayılması yağış, külək, eləcə də arılar, həşəratlar, aqrotexniki alət və avadanlıqlar, yoluxmuş tinglər vasitəsilə baş verir. Xüsusən də, yağış xəstəliyin bitkinin sirayətlənmiş hissəsindən sağlam hissəsinə yayılmasında böyük rol oynayır. Külək isə bakteriya qamçılarının bağ ərazisində ağacdan-ağaca və daha uzaq məsafələrə yayılmasına təsir göstərir. Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyi həssas sahib bitkilərin həm özünə, həm də məhsuluna əhəmiyyətli dərəcədə ziyan vurur. Bu patogen sürətlə yayılaraq, mövsüm ərzində böyük iqtisadi itkiyə səbəb olur. Əlverişli hava şəraitində, çiçəklənmə mərhələsində yoluxduqda məhsul itkisi daha da artır.
Meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinə qarşı mübarizə məqsədilə kompleks tədbirlər həyata keçirilməlidir. Belə ki, davamlı sortlardan, sertifikatlı ting və calaqlardan istifadə edilməlidir. Həmçinin sirayətlənmiş sahələrdə sahib bitkilərdən çilik, qələm, anac kimi çoxalma materialları götürülməməlidir. Quru hava şəraitində xəstə budaqlar yoluxmuş hissədən azı 30-40 sm altdan kəsilərək bağdan çıxarılmalı və yandırılmalıdır. İri budaqlar kəsilən zaman budanmış yerlərə 10 %-lik natrium hipoxlorit (ağardıcı) və bağ məlhəmi vurulmalıdır. Bıçaq, mişar, qayçı və digər alətlər budamadan sonra 3 %-lik lizol və ya 10 %-lik natrium hipoxlorit məhluluna batırılaraq dezinfeksiya edilməlidir.
Qeyd edək ki, meyvə ağaclarının bakterial yanığı xəstəliyinə qarşı kimyəvi mübarizə üsulları onun tamamilə aradan qaldırılmasında səmərəli deyil. Bu istiqamətdə yeganə mübarizə üsulu yoluxmuş hissələrin məhv edilməsindən ibarətdir.
Oxşar xəbərlər
Albaniyanın bəzi bölgələrində xırdabuynuzlu heyvanların taun xəstəliyi qeydə alınıb
Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) rəsmi məlumatına əsasən, Albaniya Respublikasının Dibra və Şkoder bölgələrində xırdabuynuzlu heyvanların taun xəstəliyi qeydə alınıb. Respublika ərazisinin qeyd olunan yoluxucu xəstəlikdən qorunması üçün Dibra və Şkoder bölgələrində zonalaşma prinsipi nəzərə alınmaqla, xəstəlik baş vermiş təsərrüfatdan 10 km radiusda olan məsafədən xəstəliyə həssas diri ev və vəhşi xırdabuynuzlu heyvanların, onlara aid genetik materialların, həmçinin bu ev heyvanlarından alınan məhsulların idxalına, habelə tranzitinə ÜHST-nin “Quruda yaşayan heyvanların sağlamlıq Məcəlləsi”nə uyğun olaraq Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən müvəqqəti məhdudiyyət tətbiq olunub. Eyni zamanda müvafiq tədbirlərin görülməsi üçün Dövlət Gömrük Komitəsinə müraciət olunub.
AQTİ-nin yeni saytı istifadəyə verilib
7 iyun – Ümumdünya Qida Təhlükəsizliyi Günündə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun yeni saytı istifadəyə verilib. Sayt sahibkarların məlumatlandırılması, istehlakçıların maarifləndirilməsi üçün çox faydalı imkanlar təqdim edir. Müasir və interaktiv platformada qida təhlükəsizliyi ilə əlaqəli ən son yeniliklər, xəbərlər və sahibkarların xidmətlərə əlçatanlığını təmin etmək üçün müraciət bölmələri yaradılıb. Saytda AQTİ-nin Bakı və regionlarda fəaliyyət göstərən ixtisaslaşmış laboratoriyaları və onların göstərdiyi xidmətlər barədə ətraflı məlumatlar təqdim olunur. Sayta daxil olan hər kəs laboratoriyalara virtual tur etmək imkanı qazanacaq. Həmçinin Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitunun təklif etdiyi təlimlər, konsaltinq, halal sertifikatlaşdırma, layihələndirmə, xarici qiymətləndirmə və digər xidmətlər sahibkarlar üçün daha asan formada təqdim olunub. Yenilənən saytda “HALAL” uyğunluq sertifikatı almaq istəyən sahibkarlar üçün yeni “Kalkulyator” bölməsi yaradılıb ki, burada müvafiq bölmələri dolduraraq "HALAL" sertifikatlaşma üzrə qiymətləndirmə rüsumlarını öyrənmək mümkündür. Saytda hər gün yenilənən maraqlı məqalələr istehlakçıların maarifləndirilməsi üçün əlverişli informasiya mənbəyidir.
7 iyun – Ümumdünya Qida Təhlükəsizliyi Günüdür
7 iyun Ümumdünya Qida Təhlükəsizliyi Günü kimi qeyd olunur. Bu gün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 2018-ci ildə qəbul etdiyi qərara əsasən təsis olunub. Məqsəd qida təhlükəsizliyinə qlobal diqqəti yönəltmək, ictimaiyyəti maarifləndirmək və müxtəlif tərəflərin bu sahədə məsuliyyətini bir daha vurğulamaqdır. 2025-ci ildə bu əlamətdar gün “Qida təhlükəsizliyi: elm fəaliyyətdədir” şüarı ilə qeyd olunur. Şüar elmi biliklərin və onların praktik tətbiqinin qida təhlükəsizliyinin təminində nə qədər mühüm rol oynadığını xüsusi olaraq önə çəkir. Azərbaycan da bu qlobal çağırışa cavab olaraq qida təhlükəsizliyi sahəsində ardıcıl və sistemli tədbirlər həyata keçirir. Bu istiqamətdə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu (AQTİ) mühüm elmi-tədqiqat və laborator xidmətləri ilə seçilir. AQTİ-nin müasir texnologiyalarla təchiz edilmiş laboratoriyaları və yüksək ixtisaslı kadr potensialı elmi yanaşmanın uğurla həyata keçirilməsinə geniş imkan yaradır. İnstitut əməkdaşları yerli və beynəlxalq təlimlərdə iştirak etməklə bilik və bacarıqlarını davamlı şəkildə artırır. Bu, həm milli, həm də beynəlxalq miqyasda qida təhlükəsizliyinin təmin olunmasına töhfə verir. Elm fəaliyyətdədir – təhlükəsiz qida ilə sağlam gələcəyə!
