Giriş
Milli Məclisdə qida təhlükəsizliyinə dair ictimai dinləmə keçirilib
18 Aprel 2024 18:03
Bu gün Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində “Qida təhlükəsizliyi sistemi və onun vahid sağlamlıq konsepsiyasında rolu” mövzusunda ictimai dinləmə təşkil olunub.
İctimai dinləmədə bir sıra dövlət orqanlarının nümayəndələri, Milli Məclisin komitə sədrləri, deputatlar, Qeyri-Hökumət Təşkiltalrının təmsilçiləri və jurnalistlər iştirak edib.
İctimai dinləmədə çıxış edən Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) sədri Qoşqar Təhməzli bildirib ki, ölkədə qida təhlükəsizliyi sahəsində həyata keçirilən işlər ciddi nailiyyətlərin əldə olunmasına gətirib çıxarıb. Həyata keçirilən tədbirlər əhalinin daha təhlükəsiz qida məhsulları ilə təmin edilməsində mühüm rol oynayıb. Ötən dövrdə “Azərbaycan Respublikasında qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə dair 2019-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı” qəbul olunub. Proqramın icrası ilə əlaqədar Agentlik tərəfindən ölkəmizdə insan, heyvan və bitki sağlamlığı üçün təhlükə törədən müvafiq risklərin idarə edilməsi, biotəhlükəsizliyin qorunması və təmin olunması istiqamətində ardıcıl və məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilməkdədir. 2023-cü il yanvarın 1-dən qüvvəyə minən, qida və yem məhsullarının təhlükəsizliyini əhatə edən “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunundan irəli gələn 15 qayda layihəsi hazırlanıb və təsdiq olunub. Agentliyin Kollegiyasının müvafiq qərarları ilə bir sıra texniki normativ hüquqi aktlar qəbul edilib, bir sıra texniki normativ hüquqi aktlara dəyişiklik olunub.
Q.Təhməzli vurğulayıb ki, qanunvericilik bazasının möhkəmləndirilməsi ilə yanaşı, Agentlik tərəfindən ölkə üzrə müvafiq nəzarət və tənzimləmə sistemi formalaşdırılıb, bu istiqamətdə aktual və məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilməkdədir. İstehsal etdikləri qida məhsulları respublikamıza idxal olunan xarici qida obyektlərinin qeydiyyatına toxunan AQTA sədri deyib ki, Agentlik tərəfindən 24 ölkədə fəaliyyət göstərən 349 qida obyekti qiymətləndirilərək təsdiq olunub. Bunlardan 246-da video inspeksiya, 103-də isə yerində qiymətləndirilmə aparılıb. Həmçinin Agentliyin Kollegiyası Rusiya Federasiyasının, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının qida obyektləri üzrə təsdiq sisteminin, Türkiyə Respublikasının isə müəyyən məhsul qrupları üzrə ekvivalentliyinin qismən tanınması ilə bağlı müvafiq qərar qəbul edib. Digər ölkələrlə də qida obyektləri üzrə təsdiq sistemlərinin ekvivalentliyinin tanınması ilə bağlı müvafiq işlər həyata keçirilməkdədir.
Q.Təhməzli heyvan sağlamlığının təmin edilməsi ilə bağlı görülmüş işlərə də toxunub. Bildirilib ki, Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) “PVS aləti” standartları üzrə respublikanın baytarlıq sisteminin qiymətləndirilməsi aparılıb və 2015-ci ildə keçirilmiş əvvəlki qiymətləndirmə dövrü ilə müqayisədə mühüm irəliləyişlərə nail olunması qənaətinə gəlinib. Heyvan xəstəliklərindən azad zonanın yaradılması işlərinə başlanıb və ÜHST ekspertlərinin iştirakı ilə ərazinin hüdudları (Zəngilan, Qübadlı və Cəbrayıl rayonlarının əraziləri tam, Füzuli və Xocavənd rayonlarının əraziləri qismən əhatə olunmaqla) müəyyənləşdirilib. Respublika ərazisində dabaq, bruselyoz, xırdabuynuzlu heyvanların taunu, qoçların epidemiti, quşların qripi, quduzluq, infeksion larinqotraxeit, pasterellyoz, infeksion bronxit və mikoplazmoz və digər xəstəliklərə qarşı kənd təsərrüfatı heyvanlarında, quşlarda, habelə vəhşi quş və heyvanlarda epizootoloji monitorinqlər dövri olaraq həyata keçirilib. Atların manqo xəstəliyi ilə bağlı Azərbaycandan Qazaxıstana ixrac olunan atlara tətbiq edilən qadağa 2021-ci ildən etibarən aradan qaldırılaraq atların ixracı bərpa edilib. Habelə Rusiya Federasiyası ilə razılıq əldə olunaraq sözügedən atların Rusiya ərazisi vasitəsilə quru yolla daşınması həyata keçirilib. Atların Afrika xəstəliyindən və donuzların Afrika taunu xəstəliyindən Azərbaycanın 2024-cü il üzrə azad olma statusu ÜHST tərəfindən təsdiqlənib. Xırdabuynuzlu heyvanların taunu xəstəliyi üzrə azad statusun alınması üçün ölkə hesabatı hazırlanaraq ÜHST-ə təqdim edilib və ölkəmizin xırdabuynuzlu heyvanların taunu xəstəliyindən azad ölkə kimi tələblərə cavab verməsi təsdiq olunub.
AQTA sədri çıxışı zamanı qida məhsullarının zənginləşdirilməsi məsələsinə də yer ayırıb. Qeyd edilib ki, qida məhsullarının zənginləşdirilməsi “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Qanunda təsbit edilib və buna dair tələblər müəyyənləşdirilib. Nazirlər Kabinetinin müvafiq Qərarı ilə “Qida məhsullarının zənginləşdirilməsi (fortifikasiya) haqqında qərarın qəbul edilməsi qaydası” təsdiqlənib. Bildirilib ki, ucuz başa gәlməsi, qidalanma vәrdişlərində xüsusi dәyişikliyə ehtiyac olmaması və әhalinin bütün tәbәqәlәrinin gündәlik olaraq çörәk vә un mәmulatları istehlak etməsi səbəbindən Azәrbaycanda zәnginlәşdirilmәk üçün әn uyğun qida buğda unudur. Dəmir defisitli anemiyanın qarşısının alınması məqsədilə buğda ununun zənginləşdirilməsi istiqamətində Agentlik tərəfindən Azərbaycan Respublikası Səhiyyə, İqtisadiyyat, Kənd Təsərrüfatı nazirliklərinin və digər aidiyyəti dövlət orqanlarının, idarə, müəssisə və təşkilatların nümayəndələrindən ibarət İşçi qrup yaradılıb. Cari il üçün Agentlik və Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu tərəfindən aparılan bazar araşdırması nəticəsində zənginləşdirilməsi planlaşdırılan buğda çörəyinin hazırlanması üçün nəzərdə tutulan buğda ununun hər tonu üçün premiks (mikronutriyent qatqısı) xərci orta hesabla (daşınma və gömrük xərcləri daxil edilmədən) ~0.65 AZN olaraq hesablanıb.
Çıxışı zamanı palma yağı haqqında da məlumat verən Q.Təhməzli vurğulayıb ki, bugünədək ölkəmizdə istehsal olunan, eyni zamanda idxal olunan bitki yağlarında, o cümlədən palma yağında aparılan müayinələrdə Avropa Qida Təhlükəsizliyi Qurumunun (EFSA) elmi məqaləsinə mövzu olan və tənzimlənməsi həyata keçirilmiş maddələr üzrə heç bir uyğunsuzluq aşkar edilməyib. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı və EFSA kimi beynəlxalq təşkilatların heç birinin palma yağının özünəməxsus hər hansı bir təhlükəsi ilə bağlı məlumatı dərc olunmayıb.
Daha sonra ictimai dinləmədə deputatlar, QHT nümayəndələri müxtəlif mövzular üzrə çıxış edib, fikirlərini bildiriblər. Həmçinin ictimai dinləmə zamanı müzakirələr aparılıb, suallar cavablandırılıb.
Oxşar xəbərlər
Fitosanitar monitorinqlər davam etdirilir
Karantin tətbiq edilən, o cümlədən potensial təhlükəli zərərli orqanizmləri, onların mənbələrini, sərhədlərini, yayılma səbəblərini vaxtında müəyyənləşdirmək və ölkə ərazisində fitosanitar sabitliyin təmin edilməsi məqsədilə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin fitosanitar müfəttişləri tərəfindən Milli Monitorinq Planına uyğun olaraq meyvə bağlarında monitorinqlər aparılıb. Monitorinq zamanı Beyləqan rayonunda, İmişli rayonunun Murğuzallı, Qaralar, Sabirabad rayonunun Qasımbəyli, Əsgərbəyli, Yuxarı Axtaçı, Muradbəyli, Qəzli, Quruzma, Yenikənd, Mürsəlli, Ulacalı, Bulduq, Ətcələr, Məmişlər, Həşimxanlı, Beşdəli kəndlərində, Saatlı rayonunun Mustafabəyli, Məzrəli, Azadkənd kəndlərində yerləşən nar, xurma və heyva bağlarında zərərli orqanizmlərlə sirayətlənmə əlamətləri olan bitkilərdən nümunələr götürülərək Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyasına təqdim edilib. Müayinələr nəticəsində Meyvə milçəyi, Nar meyvəyeyəni, Meyvə çürüməsi, Afrika əncir milçəyi ilə yanaşı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən Komstok yastıcası və Yaponiya mumlu yalançı qalxanlı yastıcası, bir təsərrüfatda isə Asiya giləmeyvə drozofilası aşkarlanıb. Agentlik əməkdaşları tərəfindən Astara rayonunun Astara şəhəri, Kijəbə qəsəbəsi, Şiyəkəran, Təngərüd, Siyakü, Velədi, Maşxan, Vaqo kəndlərində, habelə Lənkəran rayonunun Şağlaser kəndində 38 təsərrüfat subyektinə məxsus 119.3 hektar sitrus bağında aparılmış monitorinq zamanı Sitrus ağqanadlısı və Qırmızı tor gənəsi ilə yanaşı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən Sitrus tristeza virusu və Yaponiya yalançı qalxanlı mumlu yastıcası müəyyən edilib. Bundan əlavə, Astara rayonunun Şiyəkəran kəndində yerləşən bir neçə sitrus bağında Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin Astara rayon Bitki Mühafizə Mərkəzinin əməkdaşları ilə birgə monitorinq təşkil edilib və Sitrus ağqanadlısına qarşı Mərkəzin əməkdaşları tərəfindən bitki mübarizə tədbirləri həyata keçirilib.
AQTİ-nin laboratoriyaları biotəhlükəsizliyin təmin olunmasında xüsusi rol oynayır
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunda (AQTİ) ölkənin biotəhlükəsizlik statusunun daim nəzarətdə saxlanması məqsədilə xüsusi təhlükəli xəstəliklərin çevik şəkildə laborator diaqnostikası həyata keçirilir. Belə ki, AQTİ-nin bütün ölkəni əhatə edən, müasir maddi-texniki bazaya malik laboratoriyalarında peşəkar kadrlar tərəfindən aparılan sınaqlar sayəsində respublikaya idxal olunan bitki və heyvan mənşəli qida məhsullarında bioloji təhlükələr vaxtında aşkarlanır və müvafiq tədbirlər görülür. AQTİ tərəfindən ölkəmizdə heyvan sağlamlığının qorunması və zoonoz xəstəliklərin qarşısının alınması məqsədilə quş qripi xəstəliyinin diaqnostikası, monitorinqi və idarə olunması sahəsində silsilə tədbirlər həyata keçirilir. Xüsusi təhlükəli xəstəliklər üzrə böhran vəziyyətinin idarə edilməsi üçün ixtisaslaşmış əməliyyat qrupları mütəmadi olaraq quş qripi xəstəliyi də daxil olmaqla assosiativ-simulyasiya məşğələlərini icra edir. Bu çərçivədə peşəkar mütəxəssislər ölkə üzrə quş populyasiyasında davamlı monitorinq proqramlarına qatılır. Yüksək dəqiqlikli diaqnostik avadanlıqlarla təchiz olunan laboratoriyalarda quş qripi virusunun subtiplərinin aşkarlanmasında müasir metodlar tətbiq edilir. Eyni zamanda seroloji müayinələr vasitəsilə quşçuluq sahəsində istifadə olunan peyvəndlərin effektivliyi qiymətləndirilir. Həyata keçirilən tədbirlər çərçivəsində Mərkəzi Baytarlıq Laboratoriyası Türkiyənin Akkreditasiya Qurumu “TÜRKAK”ın quş qripi xəstəliyi daxil olmaqla 61 parametr üzrə “ISO/IEC 17025:2017 – Sınaq və kalibrləmə laboratoriyalarının səriştəliliyinə dair ümumi tələblər" standartına uyğun Akkreditasiya Attestatını əldə edib. Mütəmadi olaraq laboratoriyalar quş xəstəlikləri üzrə müxtəlif beynəlxalq səriştəlilik sınaqlarında uğurla iştirak edir. İnstitutun beynəlxalq standartlara cavab verən 2-ci səviyyəli biotəhlükəsizlik laboratoriyaları paytaxt Bakıda və bölgələrdə fəaliyyət göstərir. Stasionar laboratoriyalarla yanaşı, 2+ biotəhlükəsizlik səviyyəsinə malik səyyar laboratoriyaların imkanlarından da epizootoloji monitorinqlər zamanı geniş istifadə olunur. Bu da xüsusi təhlükəli və ya zoonoz xəstəliklərin alovlanması zamanı hadisə yerində müayinələrin operativ şəkildə aparılmasında, həmçinin qabaqlayıcı və nəzarət tədbirlərinin görülməsində əvəzsiz rol oynayır.
HACCP sisteminin tətbiqi qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə töhfə verəcək
“Qida Təhlükəsizliyi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən, qida və yem məhsullarının istehsalı və emalı ilə məşğul olan qida subyektləri öz qida obyektlərində HACCP-a (Təhlükənin Analizi və Kritik Nəzarət Nöqtələri) əsaslanan prosedurları tətbiq etməli və qida təhlükəsizliyinə daxili nəzarət sisteminə malik olmalıdırlar. İri sahibkarlıq subyektləri müvafiq Qanun dərc olunduğu gündən, yəni 30 iyun 2022-ci il tarixindən 2 il, kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri 4 il, mikro sahibkarlıq subyektləri isə 6 il sonra HACCP sistemini məcburi qaydada tətbiq etməlidirlər. HACCP qida və yem məhsullarında təhlükə amillərinin müəyyən edilməsi, qiymətləndirilməsi və onlara nəzarət olunması sistemidir. Bu sistemin prinsiplərinin tətbiqinin sahibkarlar üçün bir çox fayda və üstünlükləri var. Belə ki, müəssisələrdə HACCP prinsipinin tətbiqi istehsal olunan məhsulun təhlükəsizliyini təmin edir. Kritik nəzarət nöqtələrini və onların kritik limitlərini müəyyənləşdirməklə və qeydlər aparmaqla, müəssisələrin biznes prosesləri haqqında məlumatları asanlıqla əldə etməsinə şərait yaradır. Qida təhlükəsizliyinə kollektiv yanaşmanı təşviq edir. Qida məhsullarının və qida məhsulları ilə təmasda olan səthlərin müəssisələrin daxili qida zənciri boyunca təhlükə və risk analizinin aparılmasını təmin edir. Müəssisələrdə təkmilləşdirmələrin aparılması üçün imkanlar və alətlər təqdim edir. Məhsulların ixracını, həmçinin satış imkanlarını asanlaşdırır. İşçilər arasında qida təhlükəsizliyi anlayışlarının və vərdişlərinin yaradılması proseslərini sürətləndirir. Həmçinin HACCP qida müəssisələrində təhlükəsiz qida istehsalı üçün tələb olunan gigiyena şərtlərini müəyyən və təmin edir. İstehlakçıların sağlamlığına təhlükə yarada biləcək səbəbləri müəyyənləşdirməklə, istehsal və xidmət mərhələlərində bu səbəbləri aradan qaldırır və etibarlılıq yaradır. Məlumat üçün bildiririk ki, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Təlim Mərkəzi sahibkarlıq subyektlərinin əməkdaşları üçün HACCP mövzusunda təlim və məsləhət xidmətlərini təklif edir. “Qida Təhlükəsizliyi haqqında” Qanuna uyğun olaraq təşkil edilən təlimlər zamanı müəssisələrin saxlama anbarlarının, qida blokunun, mal qəbulu, mətbəx və emal sahələrinin HACCP prinsiplərinə uyğunluğu qiymətləndirilir, bu sistemin tətbiqinə kömək göstərilir, müvafiq məsləhətlər verilir. Həmçinin əməkdaşlara HACCP-nin ictimai iaşə müəssisələrində düzgün tətbiq edilməsinə, idarəolunmasına, bu sistemlə bağlı qanunvericiliyin tələblərinə və müvafiq sənədlərin hazırlanmasına dair təlimlər keçirilir. Xidmətlər zamanı mövzu ətrafında müzakirələr aparılır, iştirakçıların sualları cavablandırılır. Təlimin sonunda iştirakçılar sertifikatla təmin olunur. Təlimlərdə əldə olunan biliklər qida obyektlərində HACCP sistemini asanlıqla tətbiq etməyə imkan verir.
