Giriş
Şərq meyvəyeyəni və onunla mübarizə üsulları
15 Sentyabr 2021 10:57
Şərq meyvəyeyəni (Grapholita molesta (Busck, 1916) meyvəçiliyin inkişafına mane olan təhlükəli həşəratlardandır. Bu zərərverici 80-dən çox meyvə bitkisi, xüsusən də şaftalı və nektarin ağacları üçün ciddi təhlükədir. Şərq meyvəyeyəninin kəpənəkləri tünd boz-qəhvəyi rəngdədir. Ön qanadlarında tüklü eninə zolaq var, arxa qanadlar isə saçaqlı haşiyələrlə örtülüdür. Bığcıqları sapşəkillidir, üzərində nəzərəçarpan nazik halqalar vardır. Dişi fərdlər erkəklərdən bir qədər iridir, qarıncığı isə yoğun və kütdür. Şərq meyvəyeyəninin bədəninin uzunluğu 5,5-7 mm-dir. Kəpənəyin qanadlarının açılmış halda ölçüsü 9-16 mm-dir. Yumurtaları oval formalı, yarımşəffafdır. Birinci yaş mərhələsində olan sürfələr sarımtıl, 4-5-ci yaşda isə qırmızımtıl-çəhrayı rəngdə olur. Sürfələrin uzunluğu 0,9-12 mm-ə çatır. Oval formalı pupu isə qırmızımtıl-qəhvəyi rəngə çalır, uzunluğu 5-7 mm-dir. Zərərverici yumurtalarını tək-tək, əsasən cavan zoğların uc hissəsində yerləşən yarpaqların və meyvələrin tüksüz hamar səthinə və tumurcuq pulcuğuna qoyur. Heyva və alma ağaclarında yumurtalar yarpaqların üst səthinə, meyvələrin yetişmə dövründə isə çiçək altlığına, meyvənin ətrafındakı yarpaqlara qoyulur. Adətən aprel ayının II yarısında puplardan kəpənəklər çıxmağa başlayır və mayın sonunadək uçuş davam edir. Yumurtadan çıxan tırtıllar ağacların cavan zoğlarının içərisinə daxil olur və orada qidalanır. Qışı sonuncu yaş sürfə mərhələsində ağac qabığı altında, yarıq və çatlarda, bağlara tökülmüş bitki qalıqları arasında, torpaq çatlarında, meyvə anbarlarında toxuduqları barama içərisində keçirirlər. Yazda sürfə barama içərisində puplaşır. 25-30 gündən sonra puplardan yeni nəslin kəpənəkləri çıxır.
Şərq meyvəyeyəni şaftalı, ərik, badam, gavalı, göyəm, gilas, yemişan, nektarin, heyva, alma, armud, yapon əzgili və digər ağacların zoğ və budaqlarına zərər verməklə, məhsuldarlığın xeyli aşağı düşməsinə səbəb olur. Həşəratın zərəri qida bitkisinin çeşidindən və mövsümdən asılı olaraq dəyişir. Əgər təktoxumlu şirəli meyvələrdə (şaftalı, nektarin, gavalı, göyəm, ərik və s.) şərq meyvəyeyəninin sürfələri meyvəyə daxil olarkən birbaşa çəyirdəyə doğru irəliləyirsə, heyva, alma, armud, əzgil kimi çoxtoxumlu şirəli meyvələrdə isə bir müddət örtük toxumasının altında qidalandıqdan sonra mərkəzə doğru hərəkət edir. Buna görə də eyni mövsümdə yetişən təktoxumlu və çoxtoxumlu şirəli meyvə bitkilərinə dəyən ziyan müqayisə edildikdə, ikinci qrupda zədələnmə faizi daha yüksək olur. Məsələn, Türkiyənin Qara dəniz bölgəsində gecyetişən şaftalı sortlarında zərərverici tərəfindən zədələnmə 40 %, heyva və yapon əzgilində isə 100 %-ə bərabər olub.
Bağçılığın intensiv inkişafında xəstəlik və zərərvericilərə qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə tətbiq olunan bitki mühafizə tədbirlərinin düzgün və vaxtında həyata keçirilməsi vacibdir. Təəssüf ki, meyvə bağlarının müxtəlif zərərvericilərlə sirayətlənməsi nəinki məhsuldarlığın aşağı düşməsinə, həmçinin istehlak keyfiyyətinin itirilməsinə səbəb olur. Bu baxımdan zədələnmiş zoğların vaxtaşırı budanması və meyvə anbarlarının təmiz saxlanması şərq meyvəyeyəni ilə mübarizədə qabaqlayıcı tədbirlərdəndir. Bağlarda feremonlu tələlərin asılması da səmərəli nəticə verir. Ehtiyac olduqda kimyəvi mübarizə zamanı Omethoate 565 g/l (yığımdan ən azı 21 gün əvvəl), Phosalone 350 g/l (30%) (yığımdan ən azı 14 gün əvvəl) insektisidləri 100 l suya 200 ml qatılmaqla tətbiq edilə bilər.
Meyvə ağaclarına zərərverən həşəratların aşkar edilib, onlara qarşı səmərəli mübarizə tədbirlərinin aparılması məhsuldarlığın artırılması, eləcə də ixracın genişləndirilməsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Oxşar xəbərlər
“Bitki sağlamlığı haqqında” Qanun layihəsinin ictimai müzakirəsi davam edir
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) tərəfindən yeni hazırlanan “Bitki sağlamlığı haqqında” Qanun layihəsinin bu sahədə elmi tədqiqatlar aparan alim və mütəxəssislərlə ictimai müzakirəsi təşkil edilib. Müzakirə zamanı AQTA rəsmisi Elxan Mikayılov yeni Qanun layihəsinin hazırlanmasında əsas məqsədin ölkədə bitki sağlamlığının təmin edilməsi, fitosanitar nəzarət və fitosanitar xidmətlərin hüquqi əsaslarının müəyyən edilməsi, bu sahədə fəaliyyət göstərən subyektlər arasında münasibətlərin tənzimlənməsi olduğunu bildirib. Qanun layihəsində yer alan elmi-tədqiqat institutları, təhsil müəssisələri, alimlər, tədqiqatçılar və məsləhətçilər tərəfindən elmi araşdırmalar zamanı aşkarlanan zərərli orqanizmin ərazidə mövcudluğuna dair məlumatın verilməsi qaydası, Azərbaycan Respublikasının ərazisində zərərli orqanizmlərin aşkarlanmasına dair mümkün mənbələrdən məlumatların çevik toplanması, dəqiqləşdirilməsi, zərərli orqanizmin identifikasiyası və mövcudluğunun təsdiqi qaydaları, ümumi monitorinqlə bağlı elmi-tədqiqat müəssisələrindən, universitetlərdən, ictimai təşkilatlardan, alimlərdən, tədqiqatçılardan, məsləhətçilərdən, elmi jurnallardan məlumatların toplanması və təhlili ilə bağlı müddəalar ətraflı müzakirə edilib. Görüşdə Qanun layihəsində yer alan anlayışlar, yeni terminlər, laboratoriyalarda zərərli orqanizmin identifikasiyasının həyata keçirilməsi, mövcudluğunun və yayılma vəziyyətinin rəsmi təsdiqi qaydası, risk qiymətləndirmələrinin aparılmasında alim və mütəxəssislərin yaxından iştirakının məqsədəuyğunluğu, o cümlədən inteqrir mübarizə ilə bağlı alimlərin rəy və təklifləri dinlənilib. Qanun layihəsinin hazırlanmasının ölkədə bitki sağlamlığı sahəsində mövcud olan problemlərin həllində mühüm addım olması alim və mütəxəsislər tərəfindən xüsusi vurğulanıb. Görüşdə digər maraq doğuran suallar cavablandırılıb.
12 May - Beynəlxalq Bitki Sağlamlığı Günüdür
12 May - Beynəlxalq Bitki Sağlamlığı Günüdür. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən elan edilən bu günün məqsədi bitki sağlamlığının qorunmasının qlobal miqyasda əhəmiyyətini vurğulamaq və bu sahədə ictimaiyyəti maarifləndirməkdir. Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən ölkəmizdə bitki sağlamlığının qorunması, həmçinin xəstəliklərin, zərərvericilərin vaxtında aşkarlanaraq onlara qarşı effektiv mübarizə tədbirlərinin görülməsi məqsədilə mütəmadi tədbirlər həyata keçirilir. Qida zəncirinin əsas elementlərindən olan bitki sağlamlığı sahəsində hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi istiqamətində AQTA tərəfindən yeni “Bitki sağlamlığı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanun layihəsi hazırlanıb. Qanun layihəsinin məqsədləri əsasəsn bitki xəstəliklərinə qarşı mübarizə metodlarını daha da təkmilləşdirmək, pestisidlərin, aqrokimyəvi maddələrin düzgün istifadəsini nəzarət altına almaq, kənd təsərrüfatı məhsullarının beynəlxalq tələblərə uyğunluğunu təmin etməkdir. Həmçinin bitki sağlamlığının təmin olunmasında Azərbaycan Qida Təhlükəsizlyi İnstitutunun ixtisaslaşmış laboratoriyaları xüsusi rola malikdir. Mərkəzi Fitosanitar Laboratoriyasında entomoloji, herboloji, fitohelmintoloji, mikoloji, bakterioloji və virusoloji ekspertizalar aparılır. Kompleks Tədqiqatlar Laboratoriyasında beynəlxalq metodlardan istifadə edilərək, pestisid və aqrokimyəvi maddələrin laboratoriya sınaqları həyata keçirilir. Milli Referens Laboratoriyasında meyvə-tərəvəz məhsullarında pestisidlərin qalıq miqdarları təyin olunur. Eyni zamanda Xaçmaz, Lənkəran və Tovuz Regional Sınaq Laboratoriyalarında bitki xəstəliklərinin aşkar olunması istiqamətində ən müasir laborator sınaqlar həyata keçirir. Eləcə də fitosanitar sahədə nəzarətin daha da gücləndirilməsi və işin səmərəli təşkili məqsədilə Səyyar Fitosanitar Laboratoriya fəaliyyət göstərir.
Bitki sağlamlığının qorunması istiqamətində tədbirlər davam etdirilir
Karantin tətbiq edilən, o cümlədən potensial təhlükəli zərərli orqanizmlərdən qorumaq və onların mənbələrini vaxtında aşkarlamaq məqsədilə karantin nəzarətində olan materiallarda müntəzəm olaraq müşahidələrin aparılması, fitosanitar ekspertizaların keçirilməsi və profilaktik tədbirlərin görülməsi istiqamətində Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin müfəttişləri tərəfindən fitosanitar monitorinqlər davam etdirilir. Milli Monitorinq Planı çərçivəsində Agentliyin Şəki-Zaqatala regional bölməsinin əməkdaşları tərəfindən ilkin istehsal təsərrüfatlarında keçirilmiş fitosanitar monitorinqlər zamanı simptomlu bitki hissələrindən nümunələr götürülərək laborator müayinələrə cəlb edilib. Müayinələr nəticəsində Şəki rayonunun Öryət və Çeşməli kəndləri ərazisində yerləşən tumlu-çəyirdəkli meyvə bağlarında karantin tətbiq edilən göbələk mənşəli Qonur monilioz çürümə xəstəliyi aşkarlanıb. Monitorinq zamanı həmçinin bağçılıq təsərrüfatlarında Qəhvəyi mərmər bağacığı, Şaftalı meyvəyeyəni, Qərb çiçək tripsi və Şərq meyvəyeyəni kimi karantin tətbiq edilən zərərvericilərin mövcudluğunu müəyyənləşdirmək məqsədilə feromon tələlər asılıb. Sahə aqronomu və texniki işçilərlə söhbətlər aparılıb, zərərvericilərlə mübarizə üsulları əks olunan maarifləndirici çap materialları paylanıb. Eyni zamanda təsərrüfat sahiblərinə və işçilərə pestisid və aqrokimyəvi maddələrin saxlanması, daşınması, tətbiq reqlamenti, o cümlədən istifadəsi zamanı təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunması barədə tövsiyələr verilib.
