Giriş
Cənub sovkasının ekspress risk təhlili aparılıb
8 Dekabr 2022 16:39
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun mütəxəssisləri tərəfindən Cənub sovkasının (Spodoptera eridania) ekspress risk təhlili həyata keçirilib. Təhlilin nəticələrinə əsasən, dünyanın bir sıra ölkələrində yayılan bu zərərverici bitkilərə və məhsuldarlığa ciddi ziyan vurur.
Belə ki, Cənub sovkasının vətəni Amerika qitəsinin tropik regionlarıdır. Bu, Mərkəzi və Cənubi Amerikada, o cümlədən Karib dənizi ətrafından Argentinaya qədər olan ərazilərdə geniş yayılmış polifaq zərərverici növüdür. Afrika ölkələrində aparılmış ilkin müşahidələr zamanı Cənub sovkasına manyok, pomidor, qarğıdalı və amarant bitkilərində rast gəlinib. Asiya qitəsində bu zərərvericiyə ilk dəfə 2019-cu ildə Hindistanda təsadüf olunub. Cənub sovkası sürfələrinin ölkənin Maharaştra əyalətinin Tamqaon kəndində soya əkilən tarlalara zərər verdiyi müşahidə edilib. Zərərvericinin Azərbaycanda aşkar olunması ilə bağlı rəsmi məlumat qeydə alınmayıb.
Cənub sovkasına polifaq zərərverici kimi mürəkkəbçiçəklilər, badımcançiçəklilər, paxlalılar, qırtıckimilər, pəncərkimilər və əməköməcikimilər daxil olmaqla, 58 fəsiləyə daxil olan 200-dən çox bitki növündə rast gəlinib. Bundan başqa, şirin kartof, şirin bibər, pomidor, pambıq, kələm, lobya, badımcan, qarğıdalı, turp, manyok, tütün və bir çox dibçək bitkiləri də zərərvericinin ziyan vurduğu bitkilərdəndir.
Cənub sovkası əsasən bitkinin yarpaqları ilə qidalanır və həddindən artıq sirayətlənmə zamanı bitkini tamamilə yarpaqsız qoyur. Zərərverici meyvə və çiçəklərə də ziyan vura bilir. Örtülü təsərrüfatlarda tırtıllar şitillərə ciddi zərər vurmaq potensialına malikdir. Cənub sovkasının cavan tırtılları yarpaqların yumşaq lətli hissəsi ilə qidalanaraq onların skeletləşməsini törədir. Yaşlı tırtıllar isə müxtəlif hissələr, hətta gövdə ilə qidalanmaqla, bitkinin sağlamlığına zərər vurur. Məsələn, zərərverici ilkin olaraq pomidor bitkisinin yarpaqları ilə qidalanır. Bu da yarpaqların skeletləşməsinə səbəb olur. Sonra isə pomidorun meyvəsində dəliklər əmələ gətirərək məhsulun keyfiyyətini və əmtəəlik dərəcəsini aşağı salır.
Bu zərərvericinin inkişaf etməsi üçün optimal temperatur 20-25 dərəcədir. Əsasən subtropik iqlim şəraitinə uyğun zərərverici növü kimi tanınan Cənub sovkasının yetkin dişi fərdi həyat tsikli boyunca 1500-3000 aralığında yumurta qoya bilir. Yumurtalar bitkinin yarpaqlarına böyük həcmdə qoyulur və boz tükcük təbəqə ilə qorunur. Yumurtaların inkişafı adətən 4-8 gün çəkir. Digər sovka növləri kimi Cənub sovkası sürfələrinin inkişaf sürətinə qidalanma və temperatur amilləri təsir edir. Qida qıtlığı olduğu zaman sovkalar "sürü şəklində" bitişik tarlaları sirayətləndirə bilir. Sürfələrin inkişafı adətən 14-18 gün çəkir. Cənub sovkası puplarını torpağın üst qatına qoyur və bu mərhələ adətən 9-12 gün davam edir. Zərərvericinin normal həyat tsikli 40 günə qədərdir. Lakin ətraf mühit amillərindən asılı olaraq, bu müddət 28-30 gün çəkə bilər. Cənub sovkasının yetkin fərdləri əsasən gecələr aktiv fəaliyyətdə olur.
Qeyd edək ki, belə zərərvericilərin respublikamızın ərazisində yayılmasının qarşısının alınması istiqamətində Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin mütəxəssisləri tərəfindən mütəmadi olaraq, fitosanitar monitorinqlər həyata keçirilir və müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər görülür.
Oxşar xəbərlər
Fitosanitar monitorinqlər davam etdirilir
Karantin tətbiq edilən, o cümlədən potensial təhlükəli zərərli orqanizmləri, onların mənbələrini, sərhədlərini, yayılma səbəblərini vaxtında müəyyənləşdirmək və ölkə ərazisində fitosanitar sabitliyin təmin edilməsi məqsədilə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin fitosanitar müfəttişləri tərəfindən Milli Monitorinq Planına uyğun olaraq meyvə bağlarında monitorinqlər aparılıb. Monitorinq zamanı Beyləqan rayonunda, İmişli rayonunun Murğuzallı, Qaralar, Sabirabad rayonunun Qasımbəyli, Əsgərbəyli, Yuxarı Axtaçı, Muradbəyli, Qəzli, Quruzma, Yenikənd, Mürsəlli, Ulacalı, Bulduq, Ətcələr, Məmişlər, Həşimxanlı, Beşdəli kəndlərində, Saatlı rayonunun Mustafabəyli, Məzrəli, Azadkənd kəndlərində yerləşən nar, xurma və heyva bağlarında zərərli orqanizmlərlə sirayətlənmə əlamətləri olan bitkilərdən nümunələr götürülərək Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyasına təqdim edilib. Müayinələr nəticəsində Meyvə milçəyi, Nar meyvəyeyəni, Meyvə çürüməsi, Afrika əncir milçəyi ilə yanaşı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən Komstok yastıcası və Yaponiya mumlu yalançı qalxanlı yastıcası, bir təsərrüfatda isə Asiya giləmeyvə drozofilası aşkarlanıb. Agentlik əməkdaşları tərəfindən Astara rayonunun Astara şəhəri, Kijəbə qəsəbəsi, Şiyəkəran, Təngərüd, Siyakü, Velədi, Maşxan, Vaqo kəndlərində, habelə Lənkəran rayonunun Şağlaser kəndində 38 təsərrüfat subyektinə məxsus 119.3 hektar sitrus bağında aparılmış monitorinq zamanı Sitrus ağqanadlısı və Qırmızı tor gənəsi ilə yanaşı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən Sitrus tristeza virusu və Yaponiya yalançı qalxanlı mumlu yastıcası müəyyən edilib. Bundan əlavə, Astara rayonunun Şiyəkəran kəndində yerləşən bir neçə sitrus bağında Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin Astara rayon Bitki Mühafizə Mərkəzinin əməkdaşları ilə birgə monitorinq təşkil edilib və Sitrus ağqanadlısına qarşı Mərkəzin əməkdaşları tərəfindən bitki mübarizə tədbirləri həyata keçirilib.
Qəhvəyi mərmər bağacığı ilə ev şəraitində necə mübarizə aparmaq olar?
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) Qəhvəyi mərmər bağacığının ölkə ərazisində yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə maarifləndirmə tədbirlərini davam etdirir. Tədbirlər çərçivəsində 300-dən çox bitki ilə qidalanaraq onların məhsuldarlığını əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salan Qəhvəyi mərmər bağacığının müşahidə olunduğu ölkəmizin şimal-qərb və qərb rayonlarının bəzi kəndlərində yerli əhali və sahibkarlarla maarifləndirici görüşlər keçirilir. Görüşlərdə ev şəraitində zərərvericiyə qarşı mümkün mübarizə tədbirləri barədə məlumatlar çatdırılır. Qəhvəyi mərmər bağacığı evlərin çardaqlarında, qapı və pəncərə boşluqlarında, taxta və odun yığınları arasında qışlaya bilir. Zərərvericinin qışlama yerlərini maksimum məhdudlaşdırmaq məqsədilə evlərdə, çardaqlarda, bağlara yaxın tikililərdə vaxtında təmizləmə və təmir işləri aparılmalıdır. Bundan başqa, bağacığın qışlamaq üçün yaşayış və köməkçi binalara daxil olmasının qarşısını almaq üçün bu tikililərdə pəncərələr torla bağlanmalıdır. Aşkar edildikləri təqdirdə onları süpürgə, tozsoran və s. vasitəsilə toplamaq və məhv etmək lazımdır. Qeyd edək ki, beynəlxalq təcrübədə Qəhvəyi mərmər bağacığı ilə mübarizədə aldadıcı tələlərdən, süni yaradılmış sığınacaq yerlərindən istifadə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bağacıq üçün süni qışlama yerləri əsasən boş karton və ya qəzetlə doldurulmuş adi bir qutudan hazırlanır. Bunun üçün boş qutuya kəsilmiş karton və ya kağız parçaları doldurulur. Hazırlanmış sığınacaqlar evin günəş düşən tərəfində, binaların cənub və qərb tərəflərinə və yaxud çardaqda (damda), bağacığın qışlamaya getdiyi yerlərdə yerləşdirilir və ya 2-3 metr hündürlükdə asılır. Bu cür qutulara yığılan bağacıqlar mexaniki yolla toplanaraq məhv edilməlidir.
Şamaxıda bitki mühafizə vasitələrindən və aqrokimyəvi maddələrdən düzgün istifadə qaydaları ilə bağlı maarifləndirici görüş keçirilib
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin Dağlıq Şirvan Regional Bölməsinin əməkdaşları tərəfindən Şamaxı rayonunda “Bitki mühafizə vasitələrindən və aqrokimyəvi maddələrdən normativlərə uyğun istifadənin təşviqi” mövzusunda maarifləndirici tədbir keçirilib. Tədbirdə müxtəlif bitki və bitkiçilik sahəsində fəaliyyət göstərən fərdi ailə təsərrüfatları, sahibkarlıq subyektləri, aqronomlar və bitki mühafizə vasitələrinin satışı apteklərinin nümayəndələri, eləcə də Kiçik və Orta Biznesin İnkişaf Agentliyi və Dövlət Aqrar İnkişaf Agentliyinin regional bölmələrinin nümayəndələri iştirak ediblər. Tədbir zamanı pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağının aparılması, qeydiyyata alınması barədə qanunvericiliyin tələbləri izah edilib, bitki sağlamlığı ilə bağlı həyata keçirilən fitosanitar tədbirlər, pestisid və aqrokimyəvi preparatlardan təhlükəsiz istifadə qaydaları barədə geniş məlumat verilib. Eyni zamanda sahibkarlar istifadəsinə icazə verilmiş preparatların siyahısı ilə tanış olublar. Sonda iştirakçıların sualları cavablandırılıb.
