Giriş
AQTİ mütəxəssisləri tərəfindən pambıq ağqanadlısının risk təhlili aparılıb
8 Sentyabr 2022 12:35
Ağqanadlılar fəsiləsinə mənsub pambıq (tütün) ağqanadlısı (Lat.- bemisia tabaci gennaddias) dünyada çox geniş yayılmış karantin zərərvericisidir. Zərərverici ilk dəfə 1889-cu ildə Yunanıstanda tütün bitkisində təsbit edilib. Pambıq (tütün) ağqanadlısı 1928-ci ildə Türkiyədə də aşkarlanıb və daha sonra bu ölkənin ərazisində geniş yayılıb. Zərəverici İngiltərə, Macarıstan, Bolqarıstan, Finlandiya, Rusiya və Litvada da qeydə alınıb.
Pambıq (tütün) ağqanadlısı Azərbaycanda 2007-ci ildən karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin siyahısına salınıb. Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Mərkəzi Fitosanitar Laboratoriyasına 2019-2020-ci illər ərzində daxil olan bitki və bitkiçilik nümunələrində bu zərərverici aşkar edilməyib. 2021-ci ildə isə laboratoriyaya daxil olan 19569 nümunənin 23-də bemisia tabaci müəyyən olunub. Lakin bu məqsədlə təyin edilmiş rayonlar üzrə aparılan monitorinqlər zamanı sözügedən zərərverici aşkar edilməyib. 2022-ci ilin II rübünədək laboratoriyaya daxil olan nümunələrdə də bemisia tabaci müəyyən olunmayıb.
Pambıq (tütün) ağqanadlısı çox sayda sahib bitki növlərində rast gəlinən polifaq zərərvericidir. Zərərvericinin 90-dan çox fəsiləyə mənsub 800-ə yaxın mədəni və yabanı növ bitkiyə zərər vurduğu müəyyən edilib. Pambıq (tütün) ağqanadlısının yayılma arealı genişləndikcə zərər vurduğu bitkilərin sayı da artır.
Zərərvericinin sahib bitkilərinə tütün, pambıq, kartof, pomidor, xiyar, badımcan, bibər kimi bitkilər aiddir. Bundan başqa, zərərverici 20-ə qədər virusun əsas vektoru sayılır.
Pambıq (tütün) ağqanadlısı sürətlə çoxalan, pestisidlərə davamlı zərərvericidir. Həşəratın ölçüsü 1,5 mm-dən böyük deyil, gövdəsi sarı, ayaqları və bığcıqları isə açıq sarı rəngdədir, qanadları ağ tozcuqlarla örtülüdür. Həşərat rütubətin və yüksək temperaturun mövcud olduğu sahələrdə və ya istixanalarda böyük təhlükə yaradır. Yüksək temperaturda (təxminən 30°C) yetkin dişi fərd 10-15 gün, qışda isə bir aydan iki aya qədər yaşaya bilir. Sahib bitkisi olmadan, yəni boş istixanalarda belə yetkin fərd aşağı temperaturda bir neçə həftə yaşayır, lakin 0°C-dən aşağı temperaturda məhv olur. Zərəverici bir il ərzində 11-15 nəsil verə bilir.
Pambıq (tütün) ağqanadlısı yumurta və pup mərhələsi istisna olmaqla, bütün inkişaf dövrü boyunca bitkilərin şirəsini sormaqla qidalanır. Nəticədə yarpaqların səthində xlorotik ləkələrin əmələ gəlməsinə və rənginin dəyişməsinə, çiçəklərin yararsız hala düşməsinə səbəb olur, eləcə də pambıq liflərinin emalında problemlər yaradır. Zərərvericinin təsirinə məruz qalan yarpaqlar sarı rəng alır, getdikcə quruyur və tökülür. Qeyd edək ki, zərərverici ilə sirayətlənmə bitkinin böyüməsinə, məhsulun keyfiyyətinə və məhsuldarlığına da ciddi təsir edir.
Pambıq (tütün) ağqanadlısının vaxtında aşkarlanması və qarşısının alınması üçün istixana komplekslərində və digər qapalı yerlərdə zərərvericinin məhv edilməsi üçün bir sıra fitosanitar tədbirlər həyata keçirilməlidir. Zərərverici alaq otlarında qışladığı üçün sahib bitkilərin ətrafındakı alaq otları ilə mübarizə aparılmalı və sağlam tinglərdən, şitillərdən istifadə edilməlidır.
Oxşar xəbərlər
Quş qripi xəstəliyi ilə bağlı tətbiq edilmiş bəzi məhdudiyyətlər aradan qaldırılıb
Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) rəsmi məlumatlarına əsasən, İsrail Dövlətinin Cənub bölgəsində və Rumıniyanın Olt inzibati ərazi vahidində qeydə alınmış yüksək patogen quş qripi xəstəliyi aradan qaldırılıb. Belə ki, qeyd olunan ərazilərdə ÜHST-nin “Quruda yaşayan heyvanların sağlamlıq Məcəlləsi”nə əsasən, xəstəliyin ləğv edilməsindən sonra gözləmə müddəti başa çatıb və epizootik sağlamlıq statusu bərpa olunub. Bununla əlaqədar respublika ərazisinin bu yoluxucu xəstəlikdən qorunması məqsədilə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən həmin ərazilərə tətbiq edilmiş məhdudiyyətlər aradan qaldırılıb. Eyni zamanda müvafiq tədbirlərin görülməsi üçün Dövlət Gömrük Komitəsinə müraciət olunub.
Azərbaycan nüfuzlu beynəlxalq təşkilatın idarəetməsində təmsil olunacaq
Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının (ÜHST) 92-ci Baş Sessiyası çərçivəsində təşkilatın Avropa Regional Komissiyasının idarə heyətinə seçkilər keçirilib. Səsvermə nəticəsində Azərbaycan təmsilçisi ÜHST-nin Avropa Komissiyasına vitse-prezident seçilib. Bununla da ölkəmiz nüfuzlu təşkilatın idarəçiliyində təmsil olunacaq. 53 ölkənin daxil olduğu regionda tətbiq edilən bir sıra tədbirlər AQTA-nın Heyvan sağlamlığı və bioloji təhlükəsizlik şöbəsinin müdiri, Respublikanın Baş dövlət baytarlıq müfəttişi Qalib Əbdüləliyevin koordinasiyası ilə icra olunacaq. Eyni zamanda beynəlxalq təşkilatın gələcək fəaliyyət strategiyalarının və proqnozlarının hazırlanması Azərbaycan təmsilçisinin iştirakı ilə həyata keçiriləcək. Namizədliyi yekdil səslə qəbul olunan qərar nəticəsində Azərbaycanın digər ölkələr ilə ikitərəfli əməkdaşlığın qurulması potensialının yüksələcəyi, ölkəmizdə əldə edilmiş qabaqcıl təcrübənin digər ölkələrdə tətbiq olunmasına şərait yaranacağı gözlənilir.
Mərkəzi Baytarlıq Laboratoriyasında biokimyəvi və hematoloji analizlər yüksək dəqiqliklə aparılır
Heyvanlarda qan testlərinin aparılması xəstəliklərin diaqnozu üçün ən vacib üsullardan biridir. Artıq Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun Mərkəzi Baytarlıq Laboratoriyasında hematoloji və biokimyəvi qan analizlərinin aparılması mümkündür. Hematoloji testlər vasitəsi ilə qanda hemoqlobinin səviyyəsini, həmçinin qırmızı qan hüceyrələrinin, leykositlərin, trombositlərin sayını təyin etmək mümkündür. Biokimyəvi qan testləri isə heyvanın daxili orqanlarının vəziyyətini qiymətləndirməyə və nəzarətdə saxlamağa imkan verir. Testlərin təyin edilməsində analizatorlardan istifadə olunması nəticələrin qısa müddət ərzində açıqlanmasına kömək edəcək. Qan testləri heyvan xəstəliklərinin başlanğıc mərhələdə aşkar edilməsi, baytar həkimlər tərəfindən müalicənin daha təsirli və sürətli aparılması üçün vacibdir.
