Yay aylarında qida zəhərlənmələrinin baş verməməsi üçün nələrə diqqət edilməlidir?
26 May 2021 17:27
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (WHO) verdiyi məlumata əsasən, dünyada il ərzində 600 milyon insan qida zəhərlənmələrinə məruz qalır və bunlara kliniki cəhətdən öz təsdiqini tapmış, həmçinin hospitalizasiya olunmadan ev şəraitində müalicə alan şəxslər də aid edilir. Təhlükəli qida məhsulları əhalinin sağlamlığına mənfi təsir göstərməsi ilə yanaşı, səhiyyə xərclərinin artırılmasına və beləliklə də sosial-iqtisadi zərərə səbəb olur. Qida mənşəli xəstəliklər müxtəlif növ bakteriyalar, viruslar, parazitlər və ya kimyəvi maddələrlə çirklənmiş qida məhsulunun istehlakı nəticəsində meydana gəlir. Qida məhsullarına müxtəlif çirkləndiricilərin sirayət etməsi qida zəncirinin müxtəlif mərhələlərində (ilkin istehsaldan istehlakçıya çatdırılana qədər) baş verə bilər.
Bakteriyalar qida məhsullarında 5 °C - 60 °C temperatur intervalı arasında çoxalıb yayıldığından bu interval “təhlükəli zona” adlandırılır. Yay aylarında temperaturun yuxarı olması səbəbindən bakteriyaların yayılmasına daha əlverişli şərait yaranır. Bununla da digər fəsillərə nisbətən yay aylarında bəzi qida məhsullarına daha diqqətlə yanaşmaq lazımdır. Belə məhsullara ilk növbədə tez xarab olan qidalar: ət və ət məhsulları, süd və süd məhsulları, kremli qənnadı məmulatlar və s. aid edilir. Bu məhsulların saxlanma rejiminə riayət edilməməsi qida zəhərlənmələrinə səbəb olan mikroorqanizmlərin inkişafına şərait yaradır.
Qeyd edilənlərlə yanaşı, qida məhsullarının gigiyena qaydalarına riayət edilmədən hazırlanması və bişirilməsi və daha sonra bu məhsulların istehlak edilməsi qida zəhərlənmələrinə səbəb olur. Düzgün termiki emala məruz qoyulmadan və ya gigiyena qaydalarına riayət edilmədən hazırlanmış məhsullar və ya termiki emala məruz qalmış yeməklərin uzun müddət soyuducudan kənar saxlanılması qida zəhərlənməsinə səbəb olan əsas amillərdir.
Əhalinin təhlükəsiz qida ilə təmin olunması məqsədilə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (WHO) tərəfindən “5 qızıl qayda” müəyyən edilmişdir. Bu qaydalar qida mənşəli xəstəliklərin qarşısının alınması üçün hər bir şəxsin riayət etməli olduğu əsas prinsipləri ehtiva edir. Sözügedən “5 qızıl qayda” aşağıda göstərilmişdir:
Təmizliyə riayət edilməsi |
Qeyd |
- Qida məhsullarına toxunmazdan və qida məhsullarının hazırlanmasından əvvəl əllərin yuyulması; - Sanitar qovşaqdan istifadədən sonra əllərin yuyulması; - Qida məhsullarının hazırlanması üçün istifadə olunan avadanlıqlar, ləvazimatlar və səthlərin təmizlənməsi və sterilizasiyası; - Mətbəx sahəsi və qida məhsullarının həşəratlar, zərərvericilər və digər zərərvericilərdən qorunması. |
Mikroorqanizmlərin hamısı xəstəliklərə səbəb olmasa da, torpaq, su, heyvan və insan orqanizmində təhlükəli mikroorqanizmlər mövcuddur. Bu mikroorqanizmlər dərimizdə, əllərimizdə olur və təmizlənmədikdə qab-qacaq və digər mətbəx ləvazimatlarına, hətta ən kiçik təmas nəticəsində belə qida məhsullarına keçə və qida mənşəli xəstəliklərin yaranmasına səbəb ola bilər.
|
Çiy və bişmiş məhsulların ayrı saxlanılması |
Qeyd |
- Çiy ət, quş əti və dəniz məhsulları ayrılmalıdır; - Çiy məhsulların emalı üçün ayrı avadanlıq və qablardan (bıçaq və doğrama lövhələri) istifadə edilməlidir; - İstehlaka hazır qida məhsulları ilə çiy məhsulların təmasına yol verilməməsi üçün soyuducunun müxtəlif dolablarında və ya fərqli qablarda saxlanılmalıdır. |
Çiy qida məhsulu, xüsusilə çiy ət, quş əti və dəniz məhsullarının tərkibində təhlükəli mikroorqanizmlər ola bilir ki, onlar qida məhsullarının hazırlanması və ya saxlanması zamanı digər məhsullara keçə bilər.
|
Qida məhsullarının yaxşı bişirilməsi |
Qeyd |
- Qida məhsulları, xüsusilə çiy ət, quş əti, yumurta və dəniz məhsulları uyğun temperaturda bişirilməlidir; - Şorba və bulyon kimi qidaların hazırlanması zamanı 70 °C temperatura qədər qaynadılması vacibdir. Ət və quş əti suyunun şəffaf və çəhrayı rəngdə olmasına diqqət edilməlidir. Bu məqsədlə nəzərdə tutulmuş termometrlərdən istifadə edilməsi arzuediləndir.
|
Düzgün termiki emal praktik olaraq, bütün mikroorqanizmləri məhv etməyə qadirdir. Tədqiqatlarla sübut edilmişdir ki, qidanın 70 °C temperaturda hazırlanması, istehlak zamanı təhlükəsizliyi təmin edir. Xüsusi diqqət tələb edən qida məhsullarına ət qiyməsi, qızardılmış ət, böyük ət tikələri və quş əti aiddir.
|
Qida məhsullarının təhlükəsiz mühitdə saxlanılması |
Qeyd |
- Bişirilmiş qida məhsulunu otaq temperaturunda 2 saatdan artıq saxlamaq olmaz; - Bişirilmiş və tez xarab olan qida məhsulları dərhal soyudulmalıdır (5 °C-dən aşağı); - Bişirilmiş qida məhsulu süfrəyə servis edilməmişdən əvvəl isti vəziyyətdə (60 °C-dən çox) saxlanılmalıdır; - Bişirilmiş qida məhsulu hətta soyuducuda belə günlərlə saxlanılmamalıdır; - Dondurulmuş qida məhsulunun buzu otaq temperaturunda açılmalıdır, soyuducuda əridilməlidir. |
Mikroorqanizmlər qida məhsulunun otaq temperaturunda saxlanması zamanı çoxala bilir. 5 °C-dən aşağı və ya 60 °C-dən yuxarı temperaturda mikroorqanizmlərin inkişafı zəifləyir və ya dayanır. Bəzi təhlükəli mikroorqanizmlər 5 °C-dən aşağı temperaturda da inkişaf edə bilir.
|
Təhlükəsiz su və xammallardan istifadə edilməsi |
Qeyd |
- Qida məhsulları hazırlanarkən təhlükəsiz sudan istifadə edilməli və ya onun təhlükəsiz olması məqsədilə təmizlənməlidir; - Təzə və faydalı məhsullar seçilməlidir; - Təhlükəsizlik üçün emal edilmiş qida məhsulları, məsələn pasterizə edilmiş süd və s. seçilməlidir; - Meyvə və tərəvəzlər xüsusilə çiy halda yeyildikdə yaxşı yuyulmalıdır; - Yararlılıq müddəti bitmiş qida məhsullarından istifadə edilməməlidir. |
Su və buz da daxil olmaqla xammal təhlükəli mikroorqanizmlərlə və kimyəvi maddələrlə çirklənə bilər. Toksiki kimyəvi maddələr zədələnmiş və kiflənmiş məhsullarda əmələ gəlir. Xammalın düzgün seçilməsi və yuyulma, soyudulma kimi sadə tədbirlər riskləri azalda bilər. |
Oxşar xəbərlər
Qanunsuz heyvan kəsiminin qarşısının alınması istiqamətində tədbirlər davam etdirilir
Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi ölkədə heyvan kəsiminin normativ tələblərə uyğunlaşdırılması, müasir kəsim məntəqələrinin təşkil olunması və qanunsuz heyvan kəsimi fəaliyyətinin qarşısının alınması istiqamətində nəzarət tədbirlərini davam etdirir. 2024-cü il 16-20 dekabr tarixlərində Agentlik əməkdaşları tərəfindən aparılan monitorinqlər zamanı Bakı şəhəri və Abşeron rayonunda fəaliyyət göstərən 17 heyvan kəsimi və ət satışı məntəqəsində bir sıra nöqsanlar aşkar olunub. Aşkarlanmış uyğunsuzluqlarla əlaqədar inzibati tədbir görülüb. Baytarlıq-sanitariya ekspertizası aparılmadan heyvan kəsimi və ət satışı fəaliyyəti ilə məşğul olan və barələrində inzibati xəta haqqında protokol tərtib edilmiş məntəqələr aşağıdakılardır: № Sahibkarlıq subyekti Ünvan Görülən tədbir Bakı şəhəri üzrə Abdullazadə Abdulla Qorxmaz oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 10 İnzibati protokol tərtib edilib Eyvazov Ariz Kərəm oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 17 İnzibati protokol tərtib edilib Allahverdiyev Nicat Mehdi oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 17 İnzibati protokol tərtib edilib Quliyev İmran Cavid oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 17 İnzibati protokol tərtib edilib Heydərov Ramil İmran oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Z.Şərifov küçəsi 19 İnzibati protokol tərtib edilib Abdullayev Yasin Hüseyn oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, M.Hacınski küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Məmmədov Asiman Nadir oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Şərq Yaşayış Massivi İnzibati protokol tərtib edilib Nəzərov Məzahir Sahib oğlu Suraxanı rayonu, İ.Musayev küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Məmmədov Hüseyn Kərim oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi İnzibati protokol tərtib edilib Namazov Tuncay Abuzər oğlu Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Ə.Mehbalıyev küçəsi 2 İnzibati protokol tərtib edilib Fərzəliyev Bəxtiyar Volodiya oğlu Suraxanı rayonu, Yeni Günəşli qəsəbəsi, “V” massivi İnzibati protokol tərtib edilib İbrahimov Sədrəddin İbrahim oğlu Suraxanı rayonu, Yeni Günəşli qəsəbəsi, “V” massivi İnzibati protokol tərtib edilib Pənəliyev Təbriz Novruz oğlu Suraxanı rayonu,Yeni Günəşli qəsəbəsi, “V” massivi İnzibati protokol tərtib edilib Əliyev Sevindik Mehman oğlu Suraxanı rayonu, Yeni Günəşli qəsəbəsi, S.Cəfərov küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Zərbəliyev Kərim Məhbub oğlu Xətai rayonu, Cavanşir küçəsi 44 İnzibati protokol tərtib edilib Abşeron rayonu üzrə Babakişiyev Əli Oruc oğlu Abşeron rayonu, Masazır qəsəbəsi, Ə.Vahid küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib Məmmədli Rəhim İlqar oğlu Abşeron rayonu, Masazır qəsəbəsi, Ə.Vahid küçəsi İnzibati protokol tərtib edilib
Xırdalanda nöqsanlar aşkarlanan restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları Abşeron rayonu, Xırdalan şəhəri, 28-ci məhəllədə fəaliyyət göstərən, fiziki şəxs Əmiraslanov Vasif Hidayət oğluna məxsus “Güvən Lahmacun” restoranında planlı yoxlama keçirib. Baxış zamanı ictimai iaşə müəssisəsində qida təhlükəsizliyi sahəsində texniki normativ hüquqi aktların bir sıra tələblərinin pozulduğu, sanitar-gigiyenik vəziyyətin qənaətbəxş olmadığı məlum olub. Belə ki, mal qonşuluğu prinsipinin pozulduğu, işçi heyətin məcburi tibbi müayinədən keçmədiyi, mətbəxdə və anbar sahəsində divarların asan yuyulub təmizlənən, dezinfeksiyaedici məhlulların təsirinə davamlı materialla üzlənmədiyi, havalandırma sisteminin qurulmadığı, müvafiq təmizlik işlərinin aparılmadığı, yuyucu maddələrin və dezinfeksiyaedici vasitələrin xüsusi ayrılmış yerdə saxlanmadığı, ağzı kip bağlanan və qoxu yaymayan tullantı qablarından istifadə olunmadığı və digər nöqsanlar müəyyən edilib. Həmçinin mətbəxdə mənşəyi məlum olmayan qida məhsulları aşkarlanıb. Faktla bağlı müəssisə rəhbəri barəsində inzibati qərar qəbul edilərək cərimə tətbiq olunub, restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb.
İstehlaka yararsız ət və subməhsullarının satışının qarşısı alınıb
Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin müfəttişləri tərəfindən yerli icra orqanlarının əməkdaşları ilə birgə Ağcabədi rayonunun Aşağı Avşar kəndində fiziki şəxs İsmayılov Cəmil Yunis oğluna məxsus həyətyanı sahədə keçirilən monitorinq zamanı istehlaka yarasız ət məhsulları və normativ hüquqi aktların tələblərinə cavab verməyən kustar üsullarla təchiz edilmiş metal konstruksiyalı kəsim qurğuları aşkarlanıb. Baxış zamanı satış məqsədilə kəsimi həyata keçirilmiş heyvanın aqoniya halında kəsilməsinə və bakterioloji çirklənməsinə əsaslı şübhələr yarandığı üçün ümumilikdə 171 kq ət və subməhsulu (heyvanın daxili orqanları) müsadirə olunub. Müayinələrin aparılması məqsədilə nümunələr götürülərək Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyalarına təqdim edilib. Mənşəyi məlum olmayan ətin geri qalan hissəsi isə saxlanca qoyulub. Faktla bağlı qanunvericiliyə uyğun müvafiq tədbirlər görülüb. Araşdırmalar davam etdirilir.