Azərbaycanda əhali tərəfindən qoyun əti daha çox istehlak edildiyi üçün ölkəmizdə qoyunçuluğa xüsusi diqqət yetirilir. Yetişdirilən qoyun cinslərinin ət, süd, pendir, dəri, piy və yunundan istifadə edilir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, yüksək məhsuldarlığına və digər müsbət keyfiyyətlərinə baxmayaraq, son illərdə respublikamızda qoyunçuluğun inkişaf dinamikasında azalma müşahidə edilib. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı ilə Azərbaycan arasındakı Tərəfdaşlıq Proqramı çərçivəsində reallaşdırılan “Qoyunçuluğun davamlı inkişafı və ərzaq məhsullarının istehsalı üzrə dəyər zəncirinin yaradılması və həyata keçirilməsi” layihəsi üzrə hazırlanan hesabatda Azərbaycanda qoyun populyasiyasının inkişaf dinamikasındakı azalmanın bir sıra səbəblərlə bağlı olduğu göstərilib. İqlim dəyişiklikləri və torpaqların deqradasiyası və tələblə təklifin dəyişməsi fonunda tələbin artması ilə yanaşı, ən narahatedici məqamlardan biri də təəssüf hissi ilə qeyd edək ki, əhalinin damaq dadı və ət seçimində əsasən quzu ətinə üstünlük verməsidir. Bu da nəticə etibarilə qoyunçuluğun inkişaf perspektivlərinə mənfi təsir göstərir. Qeyd edək ki, qoyun ətinin qida dəyəri tərkibindəki əzələ və piy toxumasının nisbətindən asılı olaraq dəyişir. Müəyyən yaşa çatmış qoyun ətinin tərkibindəki zəngin zülallar sayəsində qoyun əti dadlı və şirəli olmaqla yanaşı, həm də tez həzm olunur. Araşdırmalar göstərir ki, qoyun ətinin tərkibi quzu əti ilə müqayisədə Ca, P, Na, K, Cl, J, Zn, Co, Cu, Ni, Fe, Mn, Mo, F, S, Se və digər makro və mikroelementlər, B1, B2, B3, B6, B12, A, K, E, D, biotin, fol turşusu və başqa vitaminlər, həmçinin digər bioloji aktiv maddələrlə daha zəngindir. Beləliklə, insan orqanizmi üçün zəruri sayılan qida maddələri və digər komponentlərlə zəngin olan yetkinlik və sonrakı yaş mərhələlərindəki qoyunun əti cinsi yetişkənlik dövründə, yəni 6-12 aylıqda olan quzu əti ilə müqayisədə istehlak üçün daha faydalı hesab edilir.

Pomidor minalayıcı güvəsi 1917-ci ildə Cənubi Amerikada aşkar edilib və hazırda dünyanın bir çox, o cümlədən də Şimali Amerika və Aralıq dənizi hövzəsi ölkələrində geniş yayılıb. Azərbaycanda bu zərərverici ilk dəfə 2010-cu ildə Abşeron rayonu ərazisində qeydə alınıb. Pomidor minalayıcı güvəsi açıq və örtülü şəraitdə becərilən pomidor bitkisinin başlıca zərərvericisidir. Sürfələri pomidor bitkisinin kökü istisna olmaqla, bütün vegetativ və generativ orqanlarına ziyan vurur. Yumurtadan çıxan sürfə meyvə, yarpaq, saplaq və gövdəyə girərək iki epidermis arasındakı parenxima toxuması ilə qidalanır. Sürfənin yarpaqda açdığı “minalar” və ya “lağımlar” geniş olub şəffaf boşluq kimi görünür. Pomidor minalayıcı güvəsi əsasən, yetişməmiş meyvələrə üstünlük verir və meyvənin kasa yarpaqlarından içəriyə daxil olur. Zərərvericinin meyvədə açdığı “yollar” nizamsız olub, meyvənin hər tərəfində görünür. Belə meyvələr istehlak dəyərini itirir. Zədələnmiş toxumalar daha sonra nekrotik qəhvəyi rəngli ləkələrə çevrilərək quruyur. Pomidor minalayıcı güvəsinin birbaşa fitosanitar riski pomidorun, eləcə də bibər, badımcan kimi digər qida bitkilərinin istehlak əhəmiyyətli tərəvəz bitkiləri olması ilə əlaqədardır. Yayılma arealının sərhədləri dəqiqləşdirildikdən sonra yayıldığı ərazilərdə karantin elan olunaraq təcrid və ləğvedici tədbirlərin aparılmasına, ocaqların tamamilə məhv edilməsinə və ya müəyyən ərazidə nəzarətdə saxlanılmasına səbəb ola bilər. Konkret ərazidə yayılması və ləğvedici tədbirlərin aparılması barədə beynəlxalq qurumlara məlumat verildiyi halda, bitkiçilik məhsullarının ixracı zamanı bir sıra ölkələr tərəfindən idxal olunan məhsulların pomidor minalayıcı güvəsindən azad istehsal sahəsindən olması tələbi irəli sürülə bilər. Lakin karantin elan olunmaması, ocaqlarda təcrid və ləğvedici tədbirlərin aparılmaması zərərli orqanizmin sürətlə yayılmasına, kütləvi məhsul itikisinə səbəb olmaqla yanaşı, idxalçı ölkələrdə aşkar edildikdə, Bitki Karantini və Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Konvensiyanın tələblərinə riayət olunmaması kimi qiymətləndirilir.

Ana südü körpələr üçün əvəzedilməz və ideal qida hesab olunur. Bu qida sağlam böyümə və inkişaf üçün onları lazım olan enerji və qida maddələri ilə təmin edir. Ana südü 6 ayadək olan körpələrin qidalanması üçün “qızıl standart” hesab olunur. Bu qida ilk 6 ayda onların orqanizminin ehtiyac duyduğu enerji və qida maddələrinin hamısını qarşılayır. 6 aydan 12 ayadək olan müddətdə ana südü uşaqların sadalanan ehtiyaclarının yarısını, 13 aydan 24 ayadək olan müddətdə üçdə birini ödəyir. Vaxtından əvvəl doğulan körpələrdə isə bu qida demək olar ki, onların həyatının mühafizəsini təmin edir. Belə körpələr üçün ana südünün əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, bu qida onlarda çəkinin daha yaxşı artmasına, infeksion və iltihabi xəstəliklərin qarşısının alınmasına kömək edir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən körpələrin doğumdan bir saat sonra ana südü ilə qidalandırılması tövsiyə olunur. Bu prosesin 2 yaş və ya daha uzun müddətə davam etdirilməsi məsləhət görülür. Ana südünün tərkibində qidalı maddələrdən əlavə bu maddələri mənimsəməyə kömək edən xüsusi fermentlər də mövcuddur. Məhz bu fermentlər körpələrin orqanizmində yağ, karbohidrat və digər maddələrin həzm olunmasına kömək göstərir. Südün əsas tərkib hissəsini, 80%-dən artığını su təşkil edir. Lakin bu, adi deyil, bioloji aktiv sudur. Ana südündəki su uşaqların orqanizmi tərəfindən tam mənimsənilir. Bu su hətta isti yay günlərində onların suya olan ehtiyacını tam ödəyir. Məhz bu səbəbdən həkimlər yalnız ana südü ilə qidalandırılan körpələrə su, çay və digər mayelər verməyi tövsiyə etmirlər.  Ana südünün komponentlərindən biri də karbohidratlardır. Bu qidada karbohidratların əsas hissəsini laktoza təşkil edir. Məhz laktoza kalsiumun və dəmirin mənimsənilməsinə kömək göstərir. Laktoza körpələrin mərkəzi sinir sisteminin inkişafı üçün vacibdir. Bundan əlavə, laktoza onların bağırsağında lakto- və bifidumbakteriyaların inkişafını stimullaşdırır. Lakto- və bifidumbakteriyalar isə bağırsağa düşən zərərli mikrobların inkişafına maneə yaradır. Nəticədə uşaq bağırsaq infeksiyalarından qorunmuş olur. Bundan əlavə, ana südünün tərkibindəki xüsusi yağ turşuları körpənin, xüsusilə onun beyninin və bağırsağının inkişafı üçün olduqca vacibdir.

Qarğıdalı taxıllar fəsiləsinə aid olan birillik dənli bitkidir. Qarğıdalı bitkisi əsasən Meksikada məşhur olsa da, onun vətəni Mərkəzi və Cənubi Amerika hesab edilir. Əvvəllər ondan bəzək bitkisi kimi istifadə edilsə də, çox keçmədən qiymətli ərzaq və yem bitkisi olaraq geniş becərilməyə başlanılıb. Hazırda qarğıdalı istisevən bitki kimi dünyanın əksər ölkələrində becərilir. Dünyada dənli bitkilər arasında buğdadan sonra ən çox yetişdirilən ikinci bitki hesab olunur.  Bu bitki çoxşaxəli istifadəyə və yüksək məhsuldarlığa malik olmaqla, mühüm dən və yem bitkisidir. Ölkəmiz qarğıdalı bitkisinin becərilməsi üçün əlverişli torpaq-iqlim şəraitinə malikdir. Xüsusilə də günəş-enerji balansı bir ildə eyni sahədən iki dəfə məhsul alınmasına imkan verir. Bu baxımdan qarğıdalı təkrar əkin üçün mühüm bitki sayılır. Qarğıdalı sahələrində aqrotexniki tədbirlərin düzgün və vaxtında aparılması xəstəlik, zərərverici və alaqlara qarşı bitkini effektiv mühafizə etməyə də imkan yaradır. Bir sıra bakterial və göbələk mənşəli xəstəliklər var ki, qarğıdalı bitkisinin inkişafını zəiflədir, ciddi məhsul itkisinə səbəb olur.

Məktəbəqədər yaşlı uşaqların normal inkişafının təmin edilməsi üçün onların yaşlarına və fizioloji vəziyyətlərinə uyğun düzgün qidalandırılması vacib şərtlərdəndir.

İnsanlar yeməli göbələklərdən qədim zamanlardan istifadə edirlər. Bu məhsul zülallar, aktiv fermentlər, bitki şəkərləri, A, C, D, B qrupu vitaminləri, həmçinin selen, kalium, dəmir və sink duzları ilə zəngindir.

Xırdabuynuzlu heyvanlar arasında rast gəlinən çiçək xəstəliyi virus xarakterlidir və müxtəlif yollarla ətrafa yayılır. Belə ki, virus ətrafa xəstə heyvanların ağız və burun axıntısı ilə yayılır. Süd vəziləri yoluxduqda, virus südlə də ifraz olunur. Xəstəlik transmissiv yolla - həşəratlarla da yayıla bilir. Yem, su, xidmət vasitələri, peyin və s. infeksiyanın yayılmasında təhlükə mənbəyidir. Qoyun və keçilərdə xəstəlik yüksək hərarət, dəri və selikli qişalarda (xüsusən ağız və göz ətrafı nahiyələrdə) səpkilərin yaranması, papulyozlu - pustulyozlu zədələrlə özünü büruzə verir. Təhlükəli, eləcə də yoluxucu olan xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq üçün xırdabuynuzlu heyvanların peyvəndlənməsi vacibdir. Peyvəndlənmə dövlət tərəfindən pulsuz həyata keçirilir. Peyvəndlənmə aparılmış heyvanlarda infeksiya törədicisinə qarşı immunitet yaranır. Həmçinin təsərrüfatlarda baytarlıq-sanitariya qaydalarına ciddi əməl edilməlidir. Eləcə də təsərrüfatlara yeni gətirilən qoyun və keçilər 1 ay müddətində karantində saxlanmalıdır. Şübhə yarandıqda, çiçək xəstəliyinin əlamətləri aşkar olunduqda, qoyun və keçilər təcrid edilməli və dərhal bu barədə baytar mütəxəssisə məlumat verilməlidir.

Pomidor meyvələrinin qonur qırışıqlıq virusu ilk dəfə 2014-cü ildə İsrailin cənubunda altı pomidor sahəsində aşkarlanıb. 2015-ci ildə İordaniyada pomidor istixanalarında qeydə alınıb, 2018-ci ildə Almaniya, İtaliya, İspaniya, Fransa kimi bir sıra Avropa ölkələrində yayıldığı haqqında məlumatlar verilib. Həmin il Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya əyalətində pomidor sahələrində virusun əlamətləri müşahidə edilib və bunun ToBRFV (Tomato brown rugose fruit virus) olduğu laboratoriyada təsdiq edilib. Pomidor meyvələrinin qonur qırışıqlıq virusuna Asiya ölkələrində də rast gəlinib. Pomidor meyvələrinin qonur qırışıqlıq virusunun əsas sahib bitkiləri Badımcançiçəklilər fəsiləsinin növlərindən olan pomidor və bibərdir. Simptomlar ən çox bitkinin yuxarı yarpaqlarında inkişaf edir. Yarpaq ayasının müxtəlif deformasiyaları, yarpaq damarlarının saralması, ayanın uc hissəsinin daralması, yarpaq xlorozu virusun yaratdığı başlıca əlamətlərdəndir. Yoluxmuş meyvələrin səthində isə sarı ləkələr və ya qəhvəyi rugoz (qırışmış) ləkələr yaranır. Bəzən saplaqlarda nekrotik (qəhvəyi, ölü) lezyonlar əmələ gəlir. Meyvələr deformasiyaya uğrayır, qeyri-bərabər yetişmə müşahidə olunur (yetişən meyvədə zolaq və ya ləkə şəklində yaşıl hissələr olur). Yetişməmiş meyvələrdə isə tünd rəngli ləkələr əmələ gəlir. Yarpaqlar tədricən solur, saralır və bitki tamamilə məhv olur.

Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) Qəhvəyi mərmər bağacığının ölkə ərazisində yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə maarifləndirmə tədbirlərini davam etdirir. Tədbirlər çərçivəsində 300-dən çox bitki ilə qidalanaraq onların məhsuldarlığını əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salan Qəhvəyi mərmər bağacığının müşahidə olunduğu ölkəmizin şimal-qərb və qərb rayonlarının bəzi kəndlərində yerli əhali və sahibkarlarla maarifləndirici görüşlər keçirilir. Görüşlərdə ev şəraitində zərərvericiyə qarşı mümkün mübarizə tədbirləri barədə məlumatlar çatdırılır. Qəhvəyi mərmər bağacığı evlərin çardaqlarında, qapı və pəncərə boşluqlarında, taxta və odun yığınları arasında qışlaya bilir. Zərərvericinin qışlama yerlərini maksimum məhdudlaşdırmaq məqsədilə evlərdə, çardaqlarda, bağlara yaxın tikililərdə vaxtında təmizləmə və təmir işləri aparılmalıdır. Bundan başqa, bağacığın qışlamaq üçün yaşayış və köməkçi binalara daxil olmasının qarşısını almaq üçün bu tikililərdə pəncərələr torla bağlanmalıdır. Aşkar edildikləri təqdirdə onları süpürgə, tozsoran və s. vasitəsilə toplamaq və məhv etmək lazımdır. Qeyd edək ki, beynəlxalq təcrübədə Qəhvəyi mərmər bağacığı ilə mübarizədə aldadıcı tələlərdən, süni yaradılmış sığınacaq yerlərindən istifadə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bağacıq üçün süni qışlama yerləri əsasən boş karton və ya qəzetlə doldurulmuş adi bir qutudan hazırlanır. Bunun üçün boş qutuya kəsilmiş karton və ya kağız parçaları doldurulur. Hazırlanmış sığınacaqlar evin günəş düşən tərəfində, binaların cənub və qərb tərəflərinə və yaxud çardaqda (damda), bağacığın qışlamaya getdiyi yerlərdə yerləşdirilir və ya 2-3 metr hündürlükdə asılır. Bu cür qutulara yığılan bağacıqlar mexaniki yolla toplanaraq məhv edilməlidir.

Nodulyar dermatit iribuynuzlu heyvanların virus mənşəli xəstəliyidir. Mövsümi xarakter daşımaqla əsasən, yaz və yay aylarında həşəratların çoxaldığı dövrdə aktivləşir. Xəstəliyin əsas mənbəyi xəstə heyvanlar və digər virus daşıyıcılarıdır. Bu virus içməli su, yem, süd, şpris vasitəsi ilə və ya birbaşa təmas yolu ilə yayıla bilir. İnfeksiya qansoran həşəratların dişləməsi ilə ötürülür. Xəstəliyin yoluxma baş vermiş ərazilərdən heyvanların hərəkəti zamanı da yayılması mümkündür. Nodulyar dermatit zamanı heyvanların dərisində düyünlər yaranır. Bu xəstəlik yüksək hərarət, iştahasızlıq, dəridə 1-5 sm ölçüdə yumru düyünlər, əksər hallarda düyünlərin mərkəzində qaysağın əmələ gəlməsi, gözlərin sulanması, burun axıntısının çoxalması, çənəaltı və digər limfa düyünlərinin şişməsi, nadir hallarda boğaz heyvanlarda balasalma ilə müşahidə olunur. Nodulyar dermatit xəstəliyi ilə mübarizə məqsədilə mütləq heyvanlar arasında dövri peyvəndlənmə aparılmalı, sistematik olaraq həşəratlar əleyhinə preparatlardan istifadə edilməli, təsərrüfatlarda baytarlıq-sanitariya tədbirləri gücləndirilməlidir. Peyvəndlənmə dövlət vəsaiti hesabına müvafiq qurumlar tərəfindən aparılır. Peyvəndlənmə ilə yaranan immunitet vaksindən asılı olaraq, heyvanları 1 ildən artıq müddət ərzində xəstəlikdən qoruya bilər.

Ölkəmizdə əkin sahəsinə, məhsul istehsalına və ixracına görə qərzəkli meyvə bitkiləri sırasında birinci yeri tutan fındıq bitkisinin digər meyvə bitkiləri kimi, bir çox xəstəlik və zərərvericiləri var. Bunlardan biri də fındıqda bakterioz (Xanthomonas campestris pv. corylina) xəstəliyidir. Bu, dünyanın bir çox ölkəsində, əsasən də yüksək yağıntı və rütubət müşahidə olunan ərazilərdə cavan fındıq ağaclarının təhlükəli xəstəliyi kimi tanınır. Bu bakterial xəstəliyə ölkəmizdə ilk dəfə 2022-ci ildə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən aparılan monitorinqlər zamanı Şəki-Zaqatala bölgəsində rast gəlinib. Sözügedən bakteriya bitkinin zədələnmiş toxumaları və yarpaqdakı ağızcıqlar vasitəsilə bitkiyə daxil olur, zədələnmiş toxumalarda və sirayətlənmiş tumurcuqlarda 1 ilə qədər canlı qala bilir. Bakteriya tökülmüş yarpaqlarda 4 aya qədər yaşaya bilir, lakin torpaqda qışlamır. Bu bakteriyanın inkişafı üçün optimal temperatur 28-32° C hesab edilir. Fındıqda bakterioz xəstəliyindən bitkinin tumurcuqları, yarpaqları, budaqları, gövdəsi, bəzən də meyvələri zərər görür. Xüsusilə yarpaq və çiçək tumurcuqları xəstəliyə çox həssasdır. Sirayətlənmiş tumurcuqlar qismən zərər görə və ya tamamilə məhv ola bilər. Belə tumurcuqlardan çıxan zoğlar da sirayətlənmiş halda olur. Yarpaqların üzərində ləkələr dairəvi və ya nizamsız şəkildə olub, ölçüsü 1-2 mm-dir. Həmçinin yeni əmələ gəlmiş ləkələr əvvəl sarımtıl-yaşıl rəngdə olur, sonra qırmızımtıl-qəhvəyi rəngə çevrilir. Sirayətlənmiş zoğlar isə xaricdən qurumuş kimi görünür. Gövdədə yaraların əmələ gəlməsi xəstəliyin ən təhlükəli dövrüdür. Yaralar adətən 4 yaşa qədər olan fındıq kollarında müşahidə edilir və bu onların məhvinə səbəb olur. Bakteriya bitkinin aşağı hissəsinə doğru yayıldıqca pöhrələr yerə əyilərək tamamilə quruyur və ya 10-25 sm uzunluğunda çatlar yaradır. Belə pöhrələrin üst hissəsində qəhvəyi-qara nekrozları görmək olur ki, sonradan onlar yayıldıqca pöhrəni tamamilə əhatə edir. Meyvə qınlarının üzərindəki ləkələr dairəvi və ya müxtəlif formalı, ölçüsü 1-2 mm olub, tünd-qəhvəyi və yaxud qara rəngdədir. Ləkələr əvvəlcə səthi olsa da, sonradan dərinləşir və sərtləşir. Xəstəlik əsasən sirayətlənmiş əkin materialları ilə yayılır. Təbii yayılma potensialı nisbətən aşağı qəbul edilir. Fındıqda bakterioz xəstəliyi təhlükəli hesab olunur və fındıq bitkisində rast gəlinən digər xəstəliklərdən daha çox iqtisadi ziyan vura bilir. Bu xəstəlik səbəbindən Fransada 1975-ci ildən indiyədək 250 mindən çox cavan bitki məhv edilib. İtaliyada xəstəliyin yarpaq və budaqları sirayətləndirməsi nəticəsində 4 illik fındıq ağaclarının 80%-ə qədəri çürüyüb məhv olub. Çilidə isə fındıq bitkisində xəstəlik səbəbindən sirayətlənmənin 60-90% aralığında olduğu müəyyən edilib.

Quduzluq ev və kənd təsərrüfatı heyvanları, vəhşi heyvanlar, həmçinin insanlar arasında rast gəlinən və mərkəzi sinir sisteminin iltihabı (ensfalit) ilə səciyyələnən, virus mənşəli, zoonoz infeksion xəstəlikdir. Respublikamızda quduzluq xəstəliyi endemik olmaqla, xüsusi təhlükəli xəstəliklər sırasına daxildir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, quduzluq virusu əsasən Asiya və Afrika ölkələri olmaqla, dünyada hər il 50 mindən artıq insanın ölümünə səbəb olur. Son zamanlar isə dünyada baş verən iqlim dəyişiklikləri, biomüxtəliflik və ekoloji balansın pozulması səbəbindən vəhşi heyvanlar arasında miqrasiya genişlənib və yeni xəstəlik ocaqlarının yaranması riski xeyli artıb. Quduzluq xəstəliyinin törədicisi olan Rabies virusu taksonomiki olaraq Mononegavirales sırasının Rhabdoviridae ailəsinə və Lyssavirus cinsinə mənsubdur. Törədici mənşə etibarilə RNT tərkibli olmaqla, neyrotrop (sinir toxumasına sirayət etməyə  meyilli) xüsusiyyətlidir. Virus xəstə heyvanların ağız suyu ilə ifraz edildiyindən, xəstəlik daha çox quduz heyvanların dişləməsi nəticəsində baş verir. Xəstəlik törədicisinin əsas mənbəyi xəstə ev heyvanları və vəhşi heyvanlar hesab olunur. İnsanlar arasında yoluxma, əsasən, xəstə ev heyvanlarının, xüsusilə itlərin dişləməsi ilə baş versə də, zədələnmiş dəri və selikli qişaların xəstə heyvanların ağız suyu ilə təması da yoluxmaya səbəb olur.